Wiąz szypułkowy

Ulmus laevis PALL. (U. pedunculata FOUG., U. effusa WILLD.) — wiąz szypułkowy (limak)

Drzewo wysokości do 30 m i pierśnicy 1 m, o szerokiej, cylindrycznej, z wierzchu zaokrąglonej koronie. Kora w młodości jasna, brązowoszara, gładka, później łuszcząca się tafelkowato; nasady pni charakterystycznie deskowato rozszerzone. Gałązki cienkie, zwykle owłosione do drugiego roku, później nagie.

Pąki liściowe wydłużone i ostro zakończone, łuski zwykle ciemno obrzeżone, dwubarwne. Pąki kwiatowe szerokie, jajowatostożkowate. Liście długości 6—12 cm, eliptyczne lub odwrotniejajowate, najszersze powyżej połowy, bardzo niesymetryczne u nasady, cienkie, gładkie lub nieco szorstkie. Dolna strona liści zwykle miękko owłosiona, górna naga. Kwitnie przed rozwojem liści w marcu—kwietniu; kwiaty na długich szypułkach zebrane w baldaszkowate kwiatostany. Okwiat jest 6-dzielny. Pręcików 6—8, o fioletowych pylnikach.

Owoce małe (1—1,5 cm), zwisające w pęczkach na długich szypułkach, na brzegu orzęsione, brunatne. Orzeszek osadzony w środku skrzydełka, którego wcięcie nie sięga do orzeszka. Drzewo zaczyna owocować w wieku 10—15 lat, w drzewostanie w 30—40 roku. Owoce dojrzewają w maju, czerwcu, szybko opadają i kiełkują. Zdolność kiełkowania świeżych nasion wynosi do 80%, później szybko się zmniejsza. Żywotność nasion — do 1 roku.

System korzeniowy ma głęboki. Wytwarza korzeń palowy i silne korzenie boczne, idące głęboko w glebę. Jest więc drzewem odpornym na wiatry. Ma duże wymagania w stosunku do gleby; dobrze rośnie na glebach zasobnych, a zwłaszcza w dolinach rzek i dobrze znosi niedługie (do 20 dni) zalewy. Gatunek cienioznośny, światła potrzebuje niewiele, jest odporny na mrozy, od przymrozków nie cierpi, rośnie szybko. Rozmnaża się z nasion, daje także odrośle z pnia; odrośle korzeniowe wytwarza rzadko (po zranieniu korzeni).

Drewno pierścieniowonaczyniowe, z jasnożółtawą i jasnobrunatną twardzielą, dość ciężkie i średnio twarde, trwałe. Słoje roczne na przekroju poprzecznym dobrze widoczne dzięki pierścieniowi dużych naczyń we wczesnej strefie słoja rocznego. Promienie drzewne bardzo wąskie, na przekroju poprzecznym i stycznym niewidoczne, na przekroju promieniowym widoczne w postaci krótkich odcinków wstęg, wyróżniających się swoistym połyskiem. Na przekroju stycznym niewidoczne. Drewno wiązu szypułkowego ma mniejszą wartość niż wiązu polnego i górskiego. Używane jest w przemyśle meblarskim, przy budowie wagonów, do wyrobu oklein. Wiąz szypułkowy występuje w całej Polsce, jest gatunkiem nizinnym, ale spotykanym również i na pogórzu. Rośnie w dolinach rzecznych, często w zespołach łęgowych Ficario-Ulmetum z dębem szypułkowym, jesionem, olszą czarną, klonem i grabem.

Drzewo środkowoeuropejskie; brak go na północy (a także w Anglii), nie przekracza Bałtyku i Morza Północnego. W zachodniej Europie spotykany dość rzadko. Na wschodzie sięga środkowej i południowej części b. ZSRR. W południowo-wschodniej Europie występuje rzadziej niż wiąz polny. Z krajowych gatunków wiązów jest najbardziej odporny na chorobę holenderską.

w/wiaz-szypulkowy.txt · ostatnio zmienione: 2015/01/09 17:55 (edycja zewnętrzna)