Klon jawor

Acer pseudoplatanus L. — klon jawor

Drzewo dorastające do wysokości 40 m i średnicy 1 m, o koronie odwrotniejajowatej lub szerokocylindrycznej, wysoko osadzonej; u drzew rosnących pojedynczo korona jest szeroka, kopulasta i nisko osadzona na pniu. Kora u młodych drzew szarobrązowa, u starszych jasnoszara, łuszcząca się dość cienkimi płatami, podobnie jak u platana.

Pędy żółtawozielone lub żółtawoszare z licznymi przetchlinkami. Pąki odstające od pędu, jajowatostożkowate, pokryte zielonymi łuskami o brunatnej obwódce. Liście 5-klapowe, na stronie górnej ciemnozielone, nagie, na spodniej białawe lub sinozielone. Klapy lekko zaokrąglone, nierówno piłkowane lub wrębne, zatoki dość głęboko i ostro wykrojone. Ogonki liściowe nie zawierają przewodów mlecznych.

Jawor zaczyna kwitnąć w wieku 25—30 lat, w drzewostanie około 40 roku życia. Kwitnie w maju, po rozwinięciu się liści. Kwiaty żółtawozielone, zebrane w zwisające wiechy przypominające grona. Kwiaty są zasadniczo obupłciowe, lecz często zdarza się, że wskutek zaniku słupka lub pręcików bywają jednopłciowe. Skrzydlaki do 6 cm długości; skrzydełka rozwarte pod ostrym kątem ok. 60°.

Orzeszki kuliste. Wewnętrzna powierzchnia owocni pokryta długimi, srebrzystymi włoskami. Owoce dojrzewają we wrześniu i październiku; częściowo przez zimę pozostają na drzewie. Jawor obradza obficie co rok lub co 2 lata. Nasiona, zebrane i wysiane jesienią kiełkują na wiosnę; przechowywane na sucho i wysiane wiosną wschodzą nierównomiernie i częściowo przelegują do następnego roku. Przy wysiewie wiosennym nasiona należy stratyfikować w ciągu 3 miesięcy. Zdolność kiełkowania nasion wynosi około 85%.

Siewki mają podługowate, ku wierzchołkowi zwężające się liścienie, ponad którymi znajdują się dwa sercowate, długoogonkowe listki, na wierzchołku zaostrzone, po brzegach karbowano-ząbkowane. Do 20 roku życia jawor rośnie szybko, później przyrost na wysokość słabnie, a około 100 roku ustaje. Żyje 300 lat.

System korzeniowy typu sercowatego wykształca dość silny, złożony z licznych, głęboko sięgających korzeni bocznych. Wymagania glebowe ma duże; dobrze rośnie na glebach świeżych, gliniastych, próchniejących, nie lubi gleb podmokłych, z wodą zastoiskową.

Ocienienie w młodości znosi dość dobrze, później wymagania w stosunku do światła wzrastają. Jest bardziej wrażliwy na ocienienie niż klon pospolity. Rozmnaża się z nasion; w młodszym wieku po ścięciu daje odrośle z pnia, które jednak nie są trwałe. Łatwo odnawia się z samosiewu.

Drewno rozpierzchłonaczyniowe, bielaste, barwy żółtawobiałej, połyskujące, dość lekkie, twarde i mocne, lecz niezbyt trwałe. Pod względem własności technicznych przewyższa drewno klonu, jest wysoko cenione w przemyśle meblowym.

Jawor zasięgiem swym obejmuje część południowej i środkowej Europy. Nie występuje w Anglii, w zachodniej Francji, w Hiszpanii (z wyjątkiem płn. części). Rośnie także na Kaukazie i w Azji Mniejszej. Przez Polskę przechodzi północna granica zasięgu jaworu, która ma następujący przebieg: zaczyna się poniżej Szczecina i nie obejmując pasa nadmorskiego biegnie na wschód do Olsztyna, następnie zawraca do Torunia i omijając Poznań kieruje się na południe, gdzie w okolicach Częstochowy zaczyna równoleżnikowo przebiegać na wschód. W górach jawor występuje wyżej niż klon, osiągając wysokość 1500m n.p.m.

W Karpatach jest po buku i jodle trzecim ważnym składnikiem lasów dolnoreglowych. Pojedynczo sięga znacznie wyżej, aż do piętra kosodrzewiny. Jest drzewem charakterystycznym dla zespołów Phyllitido-Aceretum, Sorbo-Aceretum carpaticum. Las jaworowy porasta małe dolinki w górach, tam gdzie jest dużo wilgoci. Poza tym jawor rośnie jako domieszka w różnych zespołach leśnych, należących do rzędu Fagetalia.

Znanych jest szereg form ogrodowych, ozdobnych, o barwnych liściach.

k/klon-jawor.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:40 (edycja zewnętrzna)