Jodła - Abies

Rodzaj Abies — jodła

Do rodzaju tego należą zimozielone drzewa o prostych pniach, koronach stożkowatych i konarach ułożonych w regularnych okółkach; w ciągu roku wyrasta tylko jeden okółek. Kora szara, na młodych pniach zwykle cienka i gładka, na starych często gruba i spękana.

Pąki okrągłe lub jajowate, u większości gatunków pokryte żywicą i wtedy łuski prawie niewidoczne, np. u jodły syberyjskiej (A. sibirica), tylko u dwóch gatunków bez żywicy — jodły pospolitej (A. alba) i kaukaskiej (A. nordmanniana). Niekiedy w korze występują wypukłe pęcherze żywicy (j. balsamicznaA. balsamea).

Pędy prawie zawsze gładkie, rzadko bruzdkowane jak u świerków (j. nikkońska — A. homolepis). Igły ułożone gęsto, skrętolegle, równowąskie i spłaszczone, zwykle tylko na dolnej stronie z aparatami szparkowymi ułożonymi liniowo, chronionymi nalotem woskowym, widocznymi jako węższe lub szersze białe paski. Niekiedy igły równomiernie, obustronnie pokryte woskiem, niebieskawe, jednobarwne (j. jednobarwna (kalifornijska)A. concolor, j. szlachetna A. procera, j. górska — A. lasiocarpa). Wierzchołki igieł zwykle wycięte (j. zwyczajna — A. abies), rzadziej tępo zakończone (j. jednobarwna — A. concolor) lub zaostrzone (j. greckaA. cephalonica, j. mandżurska — A. holophylla). Igły u nasady zwykle skręcone i zakończone przylgowatą stopką; po zasuszeniu opadają, później niż u świerków i jedlicy, pozostawiając na gałązkach prawie płaskie, okrągławe blizny (ważna cecha rozpoznawcza). W igłach występują dwa przewody żywiczne położone pod skórką (grupa Marginales) lub w miękiszu (grupa Centrales).

Drzewa jednopienne. Kwiaty męskie liczne, siedzące w pachwinach igieł na górnej stronie pędów zeszłorocznych w wierzchołkowej partii korony. Walcowate szyszki, osadzone zawsze pionowo na gałęziach, dojrzewają w ciągu jednego roku (w końcu lata) i rozsypują się; na gałęziach pozostają tylko osie (trzpienie). Na zimę opadają szerokie łuski nasienne z przyrośniętymi do nich niewielkimi łuskami wspierającymi oraz nasiona. Łuski wspierające są albo krótsze od nasiennych i nie wystają w szyszkach (j. jednobarwna — A. concolor), albo dłuższe, wystające i często zawinięte (j. pospolita — A. alba).

Nasiona zawierające pęcherzyki żywiczne, opatrzone są prawie trójkątnym skrzydełkiem, obrastającym samo nasienie z trzech stron; przy oczyszczaniu nasienie nie daje się wyłuskać ze skrzydełka, w odróżnieniu od sosen i świerków. Zwykle tylko nasiona ze środkowej części szyszki zawierają zarodek; na młodych drzewach prawie wszystkie nasiona są płonne. Siewka zawiera 4—10 długich liścieni z białymi paskami na stronie górnej.

Drewno miękkie, bez przewodów żywicznych, przeważnie barwy białej, ma biel i twardziel, jednak bez wyraźnego zróżnicowania zabarwienia.

Około 40 gatunków jodeł rośnie przeważnie w umiarkowanych strefach półkuli północnej: w Europie występuje 5 gatunków, z których największy zasięg ma A. alba — j. pospolita, jedyny gatunek jodły występujący w Polsce w stanie naturalnym. W Grecji rośnie A. cephalonica — j. grecka, w Hiszpanii — A. pinsapo — jodła hiszpańska, w płd. Włoszech — A. nebrodensis — j. sycylijska, w płd. Bułgarii i płn.-wsch. Grecji — A. borisii-regis — j. Borysa. Szereg gatunków, głównie północnoamerykańskich, ma znaczenie dla leśnictwa również w Europie.

j/jodla.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:40 (edycja zewnętrzna)