Uprawa gleby przy odnowieniach lasu
Do najczęściej stosowanych sposobów uprawy gleby należy:
Wyorywanie bruzd o szerokości do 0,7 m i na głębokość do 15 cm, w odstępach (licząc od środka bruzd) do 1,5 m, zalecane w zasadzie na wszystkich siedliskach, poza terenami podmokłymi. Wyorywanie bruzd wykonywane jest leśnym pługiem dwuodkładnicowym, który z dobrym skutkiem pracuje również na terenach zapniaczonych. W warunkach łatwiejszych używa się pługa Lpz-75. Uprawa części powierzchni za pomocą leśnych pługów dwuodkładnicowych powinna być wykonywana tak, aby wyorywane i odkładane obok bruzdy skiby nie mogły do niej powrócić. Natomiast głębokość orki (jak najmniejsza) ma umożliwiać tylko usuwanie wierzchniej, zadarnionej lub pokrytej nierozłożoną ściółką warstwy
gleby, pozwalając jednocześnie na pozostawienie na dnie bruzdy jak największej części gleby
próchnicznej. Zasadą omawianego sposobu uprawy gleby jest ponadto odpowiednie spulchnienie dna bruzdy. Używa się do tego celu obecnie pogłębiacza leśnego, agregatowanego z ciągnikiem. Maksymalna głębokość spulchnienia wynosi 40 cm, a szerokość spulchnianego pasa 30 cm.
Orka pełna dwupoziomowa, wykonywana na głębokość do 60 cm, na powierzchniach bez pniaków, przy użyciu pługa L -18. Zasadą tego sposobu jest pionowe przemieszczenie warstw gleby. Szerokość orki w trakcie każdego przejścia pługa wynosi 57 cm. Orka pełna zalecana jest na tereny trudne do odnowienia, jak np. trzcinniczyska i silnie zachwaszczone halizny na siedliskach borowych, gleby z warstwą rudawca oraz gleby zatrute przez imisje przemysłowe. Przyoranie chwastów na określoną głębokość spowalnia na tyle proces regeneracji darni, że umożliwia sadzonkom dobre przyjęcie się i wzrost na określonej powierzchni. Dwupoziomowa orka pełna zastosowana przy zalesianiu gruntów porolnych umożliwia likwidację tzw. podeszwy płużnej, powstałej w wyniku dotychczasowej uprawy rolnej na głębokości nie większej niż 30 cm i utrudniającej rozwój korzeni drzew. Dwupoziomowa orka pełna jest skuteczna w kruszeniu i wydobywaniu na powierzchnię nieprzepuszczalnej i toksycznej dla
korzeni drzew warstwy rudawca. Na obszarach zagrożeń wynikających z imisji przemysłowych dwupoziomowe orki pełne zapewniają optymalne warunki startu zakładanej uprawie leśnej oraz wskazane są przy tzw. przebudowie całkowitej zamierających
drzewostanów. Możliwości orki pełnej są ograniczone do warunków dopuszczalnych dla mechanizacji prac uprawowych, tzn. musi być ona wyłączona na glebach zabagnionych, zagrożonych erozją, kamienistych oraz wśród istniejących wartościowych podrostów. Niedopuszczalna jest również na terenach silnie pochylonych ze względu na niebezpieczeństwo zmywania. Trzeba mieć na uwadze, że płytka orka przeprowadzona w trudnych warunkach jest zupełnie nieskuteczna: bardziej popiera rozrost chwastów niż zasadzonych młodych drzewek, przez te chwasty tłumionych. Wybitnie przy tym wzrastają koszty prac pielęgnacyjnych mimo ich mechanizacji.
Naorywanie wałków w bruzdach, które wykonuje się za pomocą naorywacza L-82. Przed naoraniem wałków wymagana jest wstępna uprawa gleby poprzez zaoranie całej powierzchni na głębokość około 20 cm. Naorywacz wykonuje wałki o wysokości 15 cm i szerokości około 50 cm. Odstęp między wałkami dostosowuje się do planowanej więźby, najczęściej odległość między środkami wałków wynosi 1,5 m. Sadzi się na wywyższeniu. Naoranie wałków polega na wywyższeniu środka lub jednej połowy dna bruzdy. Ten sposób uprawy gleby zalecany jest najczęściej na siedliskach borowych lub uboższych lasowych, słabo wilgotnych.
Wyorywanie rabatów - wykonywane na siedliskach o silnym uwilgotnieniu lub nawet zabagnieniu, na glebach torfowych. Ten sposób uprawy gleby polega na wyoraniu równoległych do siebie rowów o równomiernym (najczęściej ręcznym) rozplantowaniu wydobytej przy orce ziemi na powierzchni między rowami. Głębokość rowów waha się od 0,6 do 1,2 m, w zależności od stopnia zabagnienia i miąższości warstwy torfu. Odstęp między sąsiednimi rowami (licząc od środka rowu) wynosić może od 4 do 6 m. Rozstaw rowów dostosowuje się do planowanej więźby, a między rowami sadzi się 2, a nawet 3 rzędy sadzonek. Głębokie rowy służą do zbierania nadmiaru wody i doskonale regulują wilgotność w wierzchniej warstwie gleby. Rowy wyorywane być mogą tylko przy użyciu specjalnych ciężkich pługów melioracyjnych lub przy użyciu koparki na podwoziu gąsiennicowym, stosowanej do prac melioracyjnych. Wydobywana przy kopaniu rowów ziemia jest wtedy rozrzucona po powierzchni rabaty mechanicznie. Jeżeli miąższość warstwy torfu przekracza 0,5 m należy w miejsca sadzenia zastosować podsypkę piasku.
Wyorywanie rabatowatków, które znajdują zastosowanie na powierzchniach o średnim zabagnieniu. Wykonuje się je ręcznie lub za pomocą specjalnego pługa. Sposób ten polega na wyoraniu rowków o głębokości 0,4-0,5 m i formowaniu z wydobytej ziemi wałków po obu stronach każdego rowka. Wałki te muszą być odsunięte od krawędzi rowka o około 10 cm dla zapobieżenia ich obsypywania się. Odstęp wałków ma wynosić zwykle 1,2-1,3 m. Wyorana skiba ma wysokość 40 cm i szerokość 70 cm. Jeżeli miąższość warstwy torfu przekracza głębokość wykonywanych rowków, to w miejscach sadzenia powinna być zastosowana podsypka gleby mineralnej (piasku). Dostępnymi obecnie urządzeniami do tego celu są pług do rabatowałków (Matuszczyka), za pomocą którego wykonywać można rabatowałki na powierzchniach nie karczowanych oraz frezarka do rabatowałków U049.
Przygotowanie gleby w placówki, stosuje się wtedy, gdy zakłada się grupowe wprowadzenie
dębu. Ma to najczęściej zastosowanie na powierzchniach pohuraganowych, gdzie istnieje duża liczba wystających karp, w warunkach silnego zachwaszczenia. Placówki wykonuje się o średnicy 1,2 m w odstępach (licząc od środka placówki) 4-6 m. Na siedliskach wilgotnych dno placówki podwyższa się ręcznie lub mechanicznie na wysokość do 0,5 m powyżej poziomu gleby. Na każdą z placówek przypada później 21 sztuk siewek lub sadzonek.
Ręczne darcie pasów zalecane tam, gdzie niemożliwa jest mechaniczna uprawa gleby (duże spadki terenu, mała wielkość powierzchni przeznaczonej do zalesienia itp.). Szerokość pasów co najmniej 0,4 m w odstępach (licząc od środka pasa) 1,2 do 1,5 m. Pracę tę wykonuje się motyką leśną, zdzierając możliwie płytko warstwę darni lub warstwę nierozłożonej ściółki. Gleba w dnie zdartego pasa powinna być przekopana na głębokość około 30 cm. Zawsze obowiązuje tylko tak głębokie zdarcie pokrywy, jak to jest potrzebne do zapobieżenia odrastania chwastów i do odsłonięcia gleby. Należy unikać usuwania
próchnicy, a gdzie warstwa jej jest bardzo skąpa i gleba uboga - trzeba zdartą darń wytrząsnąć nad pasem. W takich szczególnych wypadkach, jeżeli przy tym porost
runa jest słaby, nie stosuje się zdzierania pokrywy, lecz przekopuje się ją łącznie z glebą.
Wykonanie talerzy ma zastosowanie przy niekorzystnej konfiguracji terenu. Talerze mają kształt koła lub kwadratu o średnicy (boku) od 0,4 do 0,6 m. Każdy talerz stanowi jedno miejsce wysiewu lub sadzenia. Z takiego miejsca zdejmuje się pokrywę, a glebę przerabia, podobnie jak na pasach. Do zdzierania i spulchniania gleby służą motyki odpowiednich typów. Wielkość talerzy zależy od stopnia zachwaszczenia i rodzaju gleby, a odstęp między nimi, czyli więźba - od wprowadzanego
gatunku lub rodzaju materiału odnowieniowego. Powierzchnia talerza musi być pozioma nawet w terenie nachylonym. Jeśli talerze wykonuje się na glebach okresowo podmokłych czy zabagnionych, to dno każdego z nich musi być wywyższone przez wysypanie gleby mineralnej. Podobnie jak talerze przygotowuje się tarcze o średnicy 1-2 m, które stosuje się w terenach trudniejszych do odnowienia oraz przy wprowadzaniu gatunków wolniej rosnących lub szczególnie wrażliwych na konkurencję innych roślin. Na tarczy wysiew występuje w kilku miejscach lub wysadza się kilka do kilkunastu sadzonek. Gleba na tarczach musi być dokładnie oczyszczona.
Wykonanie kopców i kopczyków, na terenach podmokłych lub zabagnionych. Powinno się je wykonywać w okresach niskiego poziomu wód gruntowych, tj. późnym latem lub wczesną jesienią. Kopczyk formuje się następująco: w środku talerza wykopuje się dołek, do którego zerwaną darń składa się korzeniami do góry i na niej sypie się kopczyk o wymiarach 0,7-1,0 m (średnica u podstawy) i 0,5 m wysokości. Dla kopczyków przyjmuje się więźbę 1,5×1,5 m lub 2,0x2,0 m w zależności od lokalnych warunków wilgotności i żyzności oraz od pokrywy gleby. Uzyskuje się w ten sposób podwyższone stanowisko dla sadzonki. Kopce są wywyższeniami w kształcie ściętego stożka o średnicy 0,5-0,8 m. Usypuje się je najczęściej bez uprzedniego zrywania pokrywy zielnej. Ziemię do formowania kopca pozyskuje się obok niego. Wysokość kopców ustala się w zależności od najwyższego stanu wody okresowej. Zakłada się, że poziom tej wody nie może sięgać górnej powierzchni kopca. Dla kopców przyjmuje się więźbę 1,5×1,5-2,0x2,0 m. Ten rodzaj przygotowania gleby może być brany pod uwagę w wyjątkowo trudnych warunkach i tylko na niewielkich powierzchniach.
Wykopanie dołków mechanicznie lub ręcznie. Kopanie dołków stosuje się w różnych warunkach glebowych, z wyjątkiem gleb kamienistych, przy sadzeniu większych drzewek w uprawach, zadrzewieniach i plantacjach lub przy stosowaniu podsypki o znaczeniu melioracyjnym. Wymiary dołków: średnica 0,3-0,4 m i głębokość 0,4 m.
Źródło: Elżbieta Murat „Poradnik Hodowcy lasu” 1999