Regulowanie składu gatunkowego
Normowanie składu gatunkowego i formy zmieszania oraz regulowanie zwarcia, stosownie do potrzeb poszczególnych gatunków - są to najważniejsze cele, jakim służyć mają czyszczenia. Przy regulowaniu składu gatunkowego odnowień sztucznych i naturalnych, ich formy zmieszania i struktury należy mieć na względzie przede wszystkim wyznaczony dla danej uprawy cel hodowlany (gospodarczy typ drzewostanu).
Za zasadę przyjmuje się popieranie grupowej formy zmieszania, tzn. usuwanie z jednogatunkowych grup (kęp) przypadkowych, mniej cennych domieszek, przerastających otoczenie i tłumiących je.
Nie należy usuwać domieszek jeżeli:
- tworzą potrzebną osłonę dla gatunków wrażliwych na ujemne wpływy atmosferyczne,
- są gatunkami szybko rosnącymi, właściwymi dla danych warunków siedliskowych,
- mogą w przyszłości stanowić pożądaną domieszkę pielęgnacyjną,
- stanowią będący w niedoborze składnik odnowienia, zwłaszcza w litych uprawach sosnowych lub świerkowych.
Jeżeli w przyszłym drzewostanie chce się uzyskać określony skład gatunkowy i pożądaną formę zmieszania, to można wykorzystać jeden z trzech sposobów, jakimi dysponuje hodowla lasu dla utrzymania słabszych gatunków drzew w warunkach silnej konkurencji:
- wcześniejsze naturalne lub sztuczne odnowienie słabszych gatunków drzew,
- domieszka grupowa lub kępowa,
- zabiegi pielęgnacyjne.
W prawidłowo założonej uprawie pielęgnowanie składu gatunkowego i formy zmieszania nie nastręcza specjalnych trudności. Zostały one odpowiednio do danego siedliska zaplanowane zgodnie z przyjętymi zasadami zagospodarowania lasu.
Więcej kłopotu sprawia regulowanie składu i formy zmieszania w odnowieniach naturalnych, gdzie pojawienie się niektórych gatunków, ich ilość i forma zmieszania jest czystym przypadkiem, zależnym najczęściej od kompleksu warunków przyrodniczych, wśród których niemałą rolę odgrywają czynniki mikroklimatyczne. Z obfitości odnowienia naturalnego należy wybrać to, co powinno wejść w skład przyszłego drzewostanu i odpowiada charakterowi danego siedliska leśnego oraz wyprowadzić odnowienie o właściwej formie zmieszania. Pielęgnowanie odnowień o bogatym składzie gatunkowym i formie zmieszania stanowi jedno z najtrudniejszych zadań hodowlanych. Niezbędnym warunkiem prawidłowego prowadzenia regulacji składu gatunkowego odnowienia jest właściwe rozeznanie aktualnych wad i braków.
Aby móc postawić właściwą diagnozę należy pamiętać o następujących zasadach:
- należy wyraźnie określić cel hodowlany, tzn. gospodarczy typ drzewostanu, zgodny z warunkami siedliskowymi,
- należy właściwie określić rolę i zadania poszczególnych gatunków w składzie przyszłego drzewostanu,
- należy mieć ustalony pogląd na istniejącą formę zmieszania i wiedzieć jakie gatunki znajdują się w niezbyt korzystnych warunkach, czyli wymagają pomocy i opieki,
- należy dokładnie poznać ogólny i roczny rytm przebiegu wzrostu drzew poszczególnych gatunków i ich wzajemne oddziaływanie na siebie, ich odporność biologiczną oraz energię wzrostu w życiu zbiorowym.
Przy pielęgnowaniu składu, formy zmieszania i struktury odnowienia obowiązuje zasada popierania grupowej formy domieszek. W tej postaci osobniki jednego gatunku drzewa są lepiej przystosowane do walki konkurencyjnej z innymi gatunkami i ujemnymi wpływami środowiska. Stwarza to dogodniejsze warunki do przeprowadzenia czynności pielęgnacyjnych oraz pozwala na ich uproszczenie.
W biogrupach i jednogatunkowych kępach należy zwracać uwagę na inne gatunki wchodzące w skład grupy. W razie występowania mniej cennych domieszek, przerastających otoczenie, w zasadzie należy usunąć je z jednogatunkowej grupy. W przypadkach szczególnych (podano wcześniej) domieszek nie należy usuwać. Poza usunięciem zbędnych domieszek, w zwartych jednogatunkowych kępach wykonuje się przerzedzenie według wcześniej omówionych zasad. Dalsze pielęgnowanie grupowych i kępowych domieszek polega na ich wzajemnym powiązaniu przez pielęgnowanie linii styku według opisanych już zasad.