Warstwowość zbiorowiska roślinnego

Wszystkie rośliny osiągają pewną wysokość i mają określoną postać, tak że przy zgrupowaniu się ich w jedno zbiorowisko, przestrzeń odpowiadająca poszczególnym gatunkom jest podzielona na warstwy. Im liczniejsze są warstwy, tym wyższą organizację ma zbiorowisko roślinne.

W zbiorowiskach leśnych w naszych warunkach zazwyczaj wyróżniamy cztery następujące warstwy:

W zespołach leśnych dwie ostatnie warstwy nazywamy runem.

W miarę potrzeby możemy wyróżnić więcej warstw, np.

  • a1 — wyższą i a2 — niższą warstwę drzew,
  • c1 — wyższą i c2 — niższą warstwę zielną.

Przykładem bardzo rozczłonkowanego zbiorowiska leśnego może być las dębowo-brzozowy z silnie rozwiniętą warstwą paproci orlicy, w którym poszczególne warstwy tworzą:

Często natrafiamy na pewne trudności, chcąc zaliczyć dany gatunek do odpowiedniej warstwy, zwłaszcza gdy chodzi o rośliny drzewiaste. Daną roślinę zaliczamy do tej warstwy, której dosięga ona swym wierzchołkiem; jej części dolne znajdują się, oczywiście, w obrębie niższych warstw i stanowią ich składową część. Każda roślina należąca w stanie zupełnie rozwiniętym do warstwy wyższej, we wcześniejszych stadiach swego rozwoju należy do warstw niższych. W miarę wzrostu rośliny warunki jej życia odpowiednio się zmieniają.

W ramach fitocenozy każda warstwa stanowi odrębną całość o mniej więcej swoistych warunkach ekologicznych. Między poszczególnymi warstwami tego samego płatu zespołu mogą zachodzić wielkie różnice w poszczególnych elementach mikroklimatycznych (temperatura powietrza, niedosyt wilgotności, światło itp.).

Jak wykazały badania, dolne warstwy w wielowarstwowych zbiorowiskach mają zazwyczaj niedostatek światła, mniejsze amplitudy wahań temperatury i wilgotności powietrza oraz słabsze działanie wiatru. Są one chronione przez warstwy wyższe, a tym samym od nich uzależnione. Dlatego też mogą w nich rosnąć rośliny, które bez osłony tej nie wyżyłyby na danym stanowisku. Z drugiej strony i dolne warstwy nie są bez wpływu na warstwy górne, oddziałują bowiem zarówno przez występujące tam rośliny wyższe, jak i świat drobnoustrojów, na tworzenie się próchnicy i w ogóle na stosunki glebowe oraz na odnawianie się zespołu.

Niezależnie od warstwowości nadziemnej, także i podziemne części roślin układają się w warstwy dochodzące do rozmaitej głębokości. Warstwowość korzeni ma duże znaczenie, zwłaszcza w zbiorowiskach łąkowych i polnych. W leśnych zbiorowiskach badania nad układem warstwowym korzeni natrafiają na wiele trudności i dotychczas nie zostały, poza nielicznymi przykładami, przeprowadzone na szerszą skalę.

Niektóre warstwy roślinności mogą wykazywać piętrowy układ masy organów asymilujących w części nadziemnej lub masy organów chłonących (korzeni) w części podziemnej. Na przykład w drzewostanie można niekiedy wyróżnić 2 lub nawet 3 piętra. Za ogólną regułę można przyjąć, że jednym z koniecznych warunków wytworzenia się piętrowego układu warstwy roślinnej jest występowanie w niej gatunków roślin o odmiennych wymaganiach względem światła. Im niższe jest bowiem piętro, tym na ogół silniejszego doznaje ocienienia, a więc tym bardziej cienioznośny powinien być tworzący je gatunek. Świerk np. może wytwarzać pod sosną piętro dolne, ale sosna pod świerkiem nie może, bo jest światłożądna.

w/warstwowosc-zbiorowiska-roslinnego.txt · ostatnio zmienione: 2014/04/26 20:42 (edycja zewnętrzna)