Sosna limba - nasiona

Sosna limba (limba) — Pinus cembra L.

Drzewo jednopienne. Obradza najwcześniej około 50, a przeważnie 70 roku życia. Kwitnie w maju—czerwcu. Kwiaty pręcikowe zebrane w kwiatostany o kształcie jajowatych, żółtych lub czerwonawych, siedzących szyszeczek. Kwiaty żeńskie występują pojedynczo lub po kilka na fioletowej krótkiej szypułce na końcach pędów. Łuski wspierające cienkie, zielone, czerwono nabiegłe.

W pierwszym roku szyszki są małe, pokryte fioletowym nalotem. Dojrzałe szyszki o barwie fioletowo-brązowej są jajowate z tępym wierzchołkiem. Ich długość waha się w granicach 5—8 cm, a szerokość ok. 3—5 cm. Tarczki łusek do 2 cm szerokie, romboidalne, zaokrąglone, grube z niezbyt odstającym białoszarym wyrostkiem. Szyszki dojrzewają jesienią w drugim roku po kwitnieniu i opadają w całości, a na trzecią wiosnę rozsypują się na ziemi.

Już latem poprzedzającym dojrzewanie, krzyżodzioby, wiewiórki i myszy zaczynają niszczyć szyszki dla wydobycia jadalnych nasion. Dlatego szyszki należy najlepiej wcześniej osłonić drucianą siatką o gęstych oczkach i zbierać już w sierpniu—wrześniu.

Nasiona to jadalne orzeszki, rdzawobrązowe, nieregularnie jajowate, długości do 12 mm, szerokości do 7 mm. Nasiona limby alpejskiej i karpackiej nie różnią się od nasion limby syberyjskiej. Masa 1000 nasion waha się od 170 do 285 g i wynosi średnio ok. 200—240 g (Tyszkiewicz 1949, Kantor, Pospiśil i Jura 1972). Zdrowotność nasion wynosi ok. 70%, a zdolność kiełkowania w wazonach 40—60%.

Zebrane zwykle dość wcześnie szyszki nie są jeszcze w pełni morfologicznie dojrzałe, a zawarte w nich nasiona mają nie całkiem wyrośnięty zarodek. Według doświadczeń szwajcarskich (Frehner i Schbnberger 1992), najszybsze dorastanie zarodków nie zachodzi wcale w szyszkach przetrzymywanych długo na drzewach, lecz w zebranych wcześniej i umieszczonych zaraz w świeżym piasku lub jego mieszaninie z torfem (1:1) w proporcji 1 część objętościowa szyszek na 5 części podłoża w skrzynkach stratyfikacyjnych. Dla procesu dojrzewania najlepsze są zmienne temperatury podłoża w granicach 10—20°C, co uzyskuje się w nie ogrzewanych szklarniach lub namiotach foliowych, gdzie temperatura powietrza nie spada nocą poniżej 5 C, a w dzień nie przekracza 25°C. W takich warunkach w wilgotnym i przewiewnym podłożu zarodki mające początkowo najwyżej 3 mm długości wydłużają się w ciągu 8—10 tygodni o 3—4 mm, a szyszki stają się kruche. Takie szyszki odsiewa się od podłoża na sitach, a następnie lekko obsusza, po czym na gęstszych sitach i przez pławienie w wodzie oddziela się nasiona pełne od łusek szyszkowych, nasion pustych i resztek podłoża. Wydajność łuszczenia wynosi ok. 20%. Jeżeli nasiona limby europejskiej zostaną przeznaczone do bezpośredniego użytku i zastratyfikowane w warunkach polowych tylko przez 5—6 miesięcy od jesieni do wiosny, a następnie wysiane, to ok. 10—90% (średnio 30—50 %) z nich będzie przelegiwać. Postępowanie takie daje natomiast dobre wyniki w przypadku limby syberyjskiej (Hartig i Jung 1987).

Lepiej więc poddać nasiona dojrzewaniu następczemu w wilgotnym piasku w temperaturze 16—18°C przez 4—6 tygodni. Zarodki osiągają wówczas długość 5—7 mm. Po oddzieleniu od piasku i obsuszeniu nasion do wilgotności ok. 25% w przewiewnym pomieszczeniu o temperaturze 16—18°C, można je przechowywać w perforowanych workach foliowych w temperaturze 1—2°C przez 2—3 lata. Jesienią, w październiku, przed wiosennym wysiewem nasiona moczy się w wodzie przez 1—2 doby i stratyfikuje przez zimę w warunkach polowych przez 6 miesięcy. Tak przygotowane nasiona po wysiewie nie przelegują. Jeżeli nasiona mają być przechowywane dłużej, należy je po wyłuszczeniu poddać przez 4—5 tygodni ciepłej stratyfikacji w temperaturze 16—18°C, a następnie stratyfikacji chłodnej w temperaturze 1—3°C przez następne 4—5 tygodni, po czym ponownie przez 4—5 tygodni stratyfikacji ciepłej w temperaturze 16—18°C. Tak zastratyfikowane nasiona limby po odsianiu od piasku obsusza się do wilgotności 15% przez ok. 1—2 tygodnie w temperaturze 16—18°C w przewiewnym pomieszczeniu, a następnie przechowuje na sucho w zamkniętych pojemnikach szklanych lub plastykowych w temperaturze 5—10°C przez 3—7 lat. Po wyjęciu nasion z chłodni należy je przez 1—2 doby odmrażać w temperaturze 5°C, a następnie przez taki sam okres moczyć w letniej wodzie, po czym poddać przez 6—8 tygodni chłodnej stratyfikacji. Po wysiewie wiosennym (kwiecień—maj) tak potraktowane nasiona dobrze kiełkują.


Źródło: Praca zbiorowa „Nasiennictwo leśnych drzew i krzewów leśnych” Warszawa 1995

s/sosna-limba-nasiona.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:41 (edycja zewnętrzna)