Sosna limba

Pinus cembra L. — sosna limba (limba, limba europejska)

Limba jest drzewem dorastającym do wysokości 23 (28) m i pierśnicy 1 (1,7) m, ale w warunkach wysokogórskich może przybierać postać krzewiastą. Korona drzew rosnących na wolnej przestrzeni lub w niższych położeniach jest jajowata lub walcowatojajowata, bardzo gęsta. W warunkach wysokogórskich korona jest węższa i walcowata lub kolumnowa, często nieregularna, wielowierzchołkowa, z młodymi pędami wygiętymi łukowato ku górze. Jednoroczne pędy grube, sprężyste, rdzawo lub żółto filcowato owłosione, w drugim roku czarniawe.

Pąki jajowatokuliste, długie, zaostrzone, pokryte skórzastymi, czerwonawobrązowymi łuskami, ożywicowane. Kora początkowo gładka, szarozielona, potem spękana, szarobrązowa, z wypukłymi pęcherzami żywicznymi.

Igły ciemnozielone, po 5 na pędach skróconych, gęsto osadzone, długości 5—8 cm, sztywne i proste, z tępym wierzchołkiem i drobno piłkowane na brzegach. Na wewnętrznych dwóch ściankach widoczne białawe linie aparatów szparkowych; na zewnętrznej stronie (wypukłej) brak aparatów szparkowych. Przewody żywiczne 3, położone w miękiszu. Trwałość igieł wynosi 3—5 lat.

Limba kwitnie w czerwcu, a w wyższych położeniach na przełomie czerwca i lipca. Szyszki jajowate, długości 6—8 cm, przed dojrzeniem zwykle fioletowe, potem brązowe; dojrzewają po 2 latach; opadają wraz z nasionami, zwykle na wiosnę trzeciego roku i rozsypują się. Łuski nasienne grube, z niewielkimi zgrubieniami (piramidkami) na końcach tarczek. Nasiona bez skrzydełek, duże, długości do 1 cm, jadalne. Limba zaczyna obradzać u drzew rosnących na swobodzie około 25 roku, w drzewostanie około 50—70 roku życia. Obradza co kilka lat. Nasiona, przechowywane na sucho i wysiane dopiero na wiosnę, przelegują przez rok lub dwa w ziemi.

Limba żyje bardzo długo, w Alpach do 1000 lat. Rośnie bardzo powoli. Okres pędzenia na wysokość osiąga w wieku 150—220 lat. Wymaga gleby żyznej, umiarkowanie wilgotnej, dużo światła i wilgotnego powietrza; ciepła potrzebuje niewiele i wystarcza jej krótki okres wegetacyjny. Jest odporna na działanie wiatru dzięki silnie rozwiniętemu systemowi korzeniowemu.

Drewno ma wąski, żółty biel i ciemnoczerwoną twardziel; jest miękkie, lekkie i łupliwe, o ciemnobrązowych sękach (ozdoba desek); drewno doskonale dające się obrabiać jest dobrym materiałem stolarskim.

W trzeciorzędzie limba była rozprzestrzeniona na całym obszarze lądu eurazjatyckiego. Zmniejszenie jej zasięgu nastąpiło w okresie lodowcowym. Po okresie lodowcowym zmiana klimatu i wkroczenie świerka spowodowały zepchnięcie limby do wysokich gór. Nadmierny wypas bydła, pożary leśne, wyjadanie nasion przez zwierzęta oraz powolny wzrost — spowodowały w ciągu całych stuleci stopniowe wyniszczenie limby w wysokogórskich położeniach.

Limba w Europie występuje w Alpach, gdzie zajmuje centralne partie, tworząc odrębne piętro borów modrzewiowo-limbowych na wysokości od 1450 do 2430 m n.p.m., oraz w Karpatach na oderwanych, reliktowych wyspach zasięgowych. Jedną z nich jest stanowisko limby w Tatrach, gdzie po stronie polskiej występuje od Doliny Kościeliskiej do Doliny Rybiego Potoku, najczęściej na wysokości 1300—1700 (1820) m n.p.m., gdzie tworzy pas boru limbowego na pograniczu regla górnego i kosodrzewiny.

W Polsce limba objęta jest ochroną prawną.

s/sosna-limba.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:41 (edycja zewnętrzna)