Selekcja pod względem jakości

Również przy ocenie jakości drzew (z punktu widzenia użytkowego) opieramy się na cechach zewnętrznych, przyjmując, że wśród drzew dobrze ukształtowanych istnieje największe prawdopodobieństwo występowania pożądanych genotypów. Nieporównanie mniejsze jest prawdopodobieństwo znalezienia takich genotypów wśród osobników wadliwych. Zresztą takie osobniki prędzej czy później są przy trzebieży usuwane. Tylko drzewa najlepiej przyrastające najlepiej odgrywają główną rolę w hodowli lasu, gdyż one właśnie decydują o ilości i jakości otrzymywanych w danym drzewostanie sortymentów drzewnych. Chodzi o takie pożądane cechy, jak: prosty i pionowy wzrost strzały, mała zbieżystość, kolista forma przekroju, dobre oczyszczanie się pnia z gałęzi i sęków, brak krzywizn, rozwidleń, pęknięć czy listew mrozowych, a także innych oznak świadczących o wadach drewna, np. skręcie włókien. Pozytywnie ocenia się drzewa o proporcjonalnie i umiarkowanie rozwiniętej koronie z wyraźnie ukształtowanym pędem szczytowym, mocno osadzone w glebie korzeniami.

Osobniki nie odpowiadające tym wymaganiom ocenia się negatywnie. Do kategorii drzew wadliwych zalicza się też osobniki w silniejszym stopniu uszkodzone mechanicznie, opanowane przez szkodniki i choroby. Słowem, decydują tu te same względy, którymi kierujemy się w hodowli selekcyjnej przy przyjmowaniu lub odrzucaniu z doboru drzew o określonych cechach i właściwościach — dodatnich czy ujemnych. I tu, i tam dąży się do tego samego celu — doskonalenia obiektów hodowlanych. W hodowli selekcyjnej obiektem selekcji i doskonalenia są drzewa jako materiał wyjściowy do odnowień i zalesień lub zakładania upraw plantacyjnych, natomiast w pielęgnowaniu lasu takim obiektem są drzewa jako składniki istniejących drzewostanów i same drzewostany w całości.

Różnica między zasadami selekcji przyjmowanymi w hodowli selekcyjnej i w pielęgnowaniu lasu zarysowuje się wówczas, gdy selekcja ma prowadzić do ściślejszego wyspecjalizowania odmian uprawnych odznaczających się określonymi cechami, głównie dotyczącymi jakości drewna przydatnego jako surowiec do przerobu na specjalne cele. Chodzi głównie o odmiany szybko rosnące, przeznaczone do uprawy plantacyjnej. Selekcjonowanie takich odmian łączy się z silnym zawężeniem podłoża genetycznego. Wymagają one stosowania metod uprawy takich samych jak w rolnictwie, a więc intensywnych. Prowadzone w uprawie ekstensywnej nie mogą rozwinąć cech i właściwości, do których utrwalenia dążono w selekcji.

W hodowli lasu o takiej specjalizacji połączonej z silnym zawężeniem podłoża genetycznego nie może być mowy. W lesie musi byt zachowana szeroka podstawa dziedziczna, nie węższa niż ta, która charakteryzuje pożądany ekotyp czy określoną proweniencję, pozwalającą na dostosowanie się do zmiennych warunków naturalnych środowiska leśnego. Od lasu oczekuje się spełnienia całości zadań społeczno-gospodarczych, produkcyjnych i pozaprodukcyjnych. Zakres ich jest o wiele rozleglejszy od stawianych uprawom plantacyjnym, a środki, jakimi gospodarka leśna dysponuje, są znacznie szczuplejsze. Dlatego też zarówno dobór materiału odnowieniowego, jak i przyjęte w trzebieży zasady i metody selekcji, muszą spełniać zasadniczy postulat: nie pozbawiać drzew leśnych właściwego im szerokiego podłoża dziedzicznego, dbać zaś jedynie o utrzymanie właściwego dla danego siedliska ekotypu czy odpowiedniej proweniencji. Postulat ten nasuwa się przy omawianiu zasad selekcji stosowanych w trzebieży, a dotyczących poprawy jakości. Do niej właściwie należy eliminowanie wszelkich niepożądanych składników drzewostanu, a m.in. i tych, które swym fenotypem wskazują na nieodpowiednie pochodzenie.

Źródło: Bernadzki E., Ilmurzyński E., Szymański St. „Trzebieże” Warszawa 1999