Pielęgnowanie drzewostanu obejmuje czynności gospodarcze związane z prowadzeniem cięć pielęgnacyjnych oraz poprawianiem formy drzew.
Cięcia pielęgnacyjne są podstawowym zabiegiem pielęgnowania drzewostanów oraz poprawiania jakości i wartości drzew. Zabiegi te polegają na usuwaniu z pielęgnowanego drzewostanu pewnego nadmiaru drzew w taki sposób, aby w efekcie tego zabiegu pozostające drzewa odniosły zdecydowaną korzyść.
Poprawianie formy drzew dotyczy indywidualnego pielęgnowania wybranych w drzewostanie drzew i polega na usuwaniu zbędnych rozgałęzień lub rozwidleń, podkrzesywaniu, skracaniu nadmiernie wydłużonych pędów bocznych lub powodowaniu powstawania prostych odrośli i przerzedzaniu ich skupień.
Charakter wykonywanych prac pielęgnacyjnych zależy od okresu życia drzewostanu.
Wyróżnia się następujące zasadnicze okresy:
- okres uprawy - obejmujący czas od założenia uprawy lub powstania odnowienia naturalnego do nastąpienia zwarcia;
- okres młodnika - trwający od nastąpienia zwarcia do rozpoczęcia się procesu wydzielania;
- okres dojrzewania drzewostanu (okres tyczkowiny i drągowiny) - przypada na okres największego nasilenia procesu wydzielania;
- okres dojrzałości drzewostanu - gdy proces wydzielania zaczyna słabnąć.
Wiek, w którym następuje przejście z jednego okresu do drugiego zależy od warunków siedliskowych, struktury i pochodzenia drzewostanu oraz dotychczasowego sposobu jego pielęgnowania.
Na każdym z tych etapów konkretne zadania stawiane pielęgnowaniu lasu oraz metody postępowania są nieco odmienne.
Tak więc:
- w okresie uprawy - na pierwsze miejsce wysuwa się zapewnienie ogółowi młodych drzewek jak najlepszych warunków wzrostu;
- w okresie młodnika - zadanie polega na kierowaniu silnie napiętym procesem doboru naturalnego;
- w okresie pielęgnowania starszego drzewostanu - dominują względy doboru sztucznego.
W praktyce pielęgnacyjnej ustalono dla poszczególnych etapów rozwojowych cele częściowe, osiągane w następnych etapach, a więc:
- dla prac odnowieniowych - osiągnięcie określonego odnowienia,
- przy pielęgnowaniu upraw - doprowadzenie do określonego młodnika,
- przy pielęgnowaniu młodnika - doprowadzenie do określonej tyczkowiny,
- przy pielęgnowaniu starszych drzewostanów - doprowadzenie do określonego drzewostanu dojrzałego.