Sprawcy: Lophodermium macrosporum (Hart.) Rehm, Lophodermium piceae (Fckl.) u. Hbhn (= Lophoder­mium abietis Rostr.)

Zwykle mówi się o dwóch chorobach osutkowych świerka pospolitego, z których jedna jakoby przeważa w świerczynach górskich (górska osutka świerka), a druga w nizinnych (niżowa osutka świerka). W obydwu wypadkach atakowane bywają silnie zwarte młodniki i drągowiny.

W wypadku górskiej osutki świerka igły na zeszłorocznych pędach żółkną na wiosnę, a następnie brunatnieją. Przebarwienie to zaczyna się na jednym z końców igły lub w części środkowej, a potem rozszerza się na całą jej powierzchnię. We wrześniu lub paździer­niku tworzą się na chorych igłach, przeważnie na dolnej stronie, najpierw brunatne, a potem czarno połyskujące podłużne nabrzmienia — miseczki. Igły te pomimo zamarcia nie opadają w swej głównej masie na ziemię, lecz pozostają na pędach do wiosny, kiedy to miseczki dojrzewają i zaczyna się wyrzut zarodników workowych. Rzadziej zdarza się opad igieł wkrótce po ich zakażeniu, a wtedy miseczki tworzą się i dojrzewają na igłach leżących na ziemi. Obok miseczek tworzą się też niekiedy piknidia.

Druga z chorób osutkowych świerka pospolitego występuje także na innych świerkach (np. na Picea sitchensis, P. canadensis}, a także na daglezji, jodle i cisie. Porażone igły zamierając żółkną, brunatnieją i opadają. Dopiero na leżących na ziemi igłach wy­twarzają się wydłużone czarne miseczki o przekroju kolistym (miseczki L. macrosporum są dłuższe i mają przekrój trójkątny).

Przyczyną górskiej osutki świerka jest grzyb Lophodermium macrosporum (Ascomycotina, Phacidiales). Jego worki (100×15 μm) zawierają po 8 nitkowatych askospor (75 x 1,5 μm). W piknidiach są bardzo małe, jajowate, bezbarwne, zarodniki konidialne. Zakażenie następuje przez szparki oddechowe igieł za pomocą strzępek kiełkowych askospor. Niżową osutkę świerka powoduje grzyb Lophodermium piceae (klasyfi­kacja j.w.) z formą konidialną Hypodermina abietis (Deuteromycotina, Sphaeropsidales). Jego askospory mierzą 70—80 x 1 μm. Choroba ta może być niebez­pieczna tylko w warunkach niskiej wilgotności powiet­rza. W wilgotnych warunkach może na porażonych igłach wystąpić grzyb Sphaeridium candidulum Sacc. et Roum. (Deuteromycotina, Moniliales), ograniczający swą obecnością rozwój patogena. Rozkładając w szybkim tempie leżące na ziemi igły grzyb ten utrudnia wytwarzanie się miseczek sprawcy.

Obydwu chorobom osutkowym sprzyja przegęszczenie młodych drzewostanów świerkowych, stąd ich ochrona wymaga głównie starannego podejścia do cięć pielęgnacyjnych z uwzględnieniem eliminowania z tych drzewostanów drzew chorych.

Źródło: Karol Mańka i Małgorzata Mańka „Choroby drzew i krzewów leśnych” Warszawa 1993