Chcąc zbadać zbiorowisko roślinne, najpierw wyszukujemy w nim jednorodne płaty roślinności, a następnie wykonujemy ich zdjęcia fltosocjologiczne. Na podstawie wykonanych zdjęć stwierdzamy, że pewne płaty są do siebie podobne i że występują w podobnych warunkach. Tak więc już w czasie przeprowadzania badań w terenie dochodzimy intuicyjnie do wyróżnienia szeregu zespołów roślinnych, a także ustalenia dla nich przypuszczalnych gatunków charakterystycznych, chociaż na razie jeszcze niepełnego i prowizorycznego.

Po wykonaniu większej liczby zdjęć, zestawiamy je w prowizoryczne tabele i porównujemy cały ich skład florystyczny. W ten sposób sprawdzamy, czy prowizoryczne ujęcie jest słuszne, czy też nie. Niekiedy okaże się, że będziemy musieli je skorygować lub zmienić, przenosząc niektóre zdjęcia do innego zespołu, a niejeden domniemany zespół rozdzielić, lub odwrotnie, złączyć ze sobą w jeden zespół te zbiorowiska, które nie wykazują dostatecznej florystycznej różnicy.

Także nie wszystkie płaty roślinności, a więc nie wszystkie nasze zdjęcia mogą być zaliczone do określonych zespołów. Niektóre z nich mają charakter przejściowy, albo są tak zmienione przez działalność człowieka lub są tak fragmentaryczne, że nie można ich nigdzie przydzielić. Zdarza się i tak, że jakiś zespół gdzie indziej dobrze wykształcony, w danej okolicy jest reprezentowany tylko przez nietypowe płaty, a więc niełatwe do określenia. W podobny sposób dochodzimy do wyróżnienia wyższych jednostek fitosocjologicznych przez zestawienie i porównanie tabel zespołów oraz wyszukanie wspólnych gatunków charakterystycznych. W tym celu najlepiej jest posłużyć się tabelą w formie skróconej, zawierającej listę gatunków ze stopniem stałości i średnią ilościowością lub współczynnikiem pokrycia.

W krajach środkowej Europy, gdzie znajomość zbiorowisk roślinnych jest już daleko posunięta, zadanie jest o tyle ułatwione, że możemy wyróżnione przez nas jednostki fitosocjologiczne porównywać z opisanymi już w innych krajach sąsiednich i w wypadkach wątpliwych możemy określić przynależność prawie każdego płata roślinności, jeżeli nie do zespołu, to przynajmniej do któregoś rzędu zespołów.

Opisana wyżej metoda nosi nazwę obserwacyjno-porównawczej. Oprócz niej można stosować także metody statystyczno-matematyczne, polegające na obliczeniu współczynników podobieństwa i odpowiednim ich zestawieniu. Przy wyróżnianiu zespołów często posługujemy się metodami opracowanymi przez CZEKANOWSKIEGO i KULCZYŃSKIEGO, pozwalającymi ustalić stopień pokrewieństwa zespołów.

Postępujemy następująco:
Bierzemy pod uwagę wszystkie zdjęcia danego terenu bądź też tylko pewną grupę zdjęć, których podobieństwo między sobą, a odrębność od innych są z góry dla nas widoczne. Każdemu zdjęciu dajemy numer porządkowy. Następnie dla każdego zdjęcia obliczamy współczynnik podobieństwa kolejno z każdym innym zdjęciem, stosując wzór KULCZYŃSKIEGO (1) lub wzór JACCARDA (2):

(1) P = 100/2 x (c/a + c/b)%

(2) P = 2c/a + b x 100%

gdzie:

P — współczynnik podobieństwa,

c — liczba gatunków wspólnych w obu zdjęciach,

a — liczba gatunków w zdjęciu 1.,

b — liczba gatunków w zdjęciu 2 (3, 4, … n).

Po obliczeniu współczynników (stosując metodę diagramu CZEKANOWSKIEGO) zestawiamy je w tabelce podzielonej na poletka w postaci szachownicy. Numery zdjęć wpisujemy raz wzdłuż górnego boku tabeli w dowolnym porządku nad każdym szeregiem poletek, drugi raz w tym samym porządku wzdłuż lewego boku tabeli. W poszczególne pola tabeli wpisujemy współczynniki podobieństwa. Każdy współczynnik powtarza się raz na prawej górnej, drugi raz na lewej dolnej połowie szachownicy. Wzdłuż przekątnej oddzielającej obie połowy szachownicy grupują się współczynniki podobieństwa każdego zdjęcia „z samym sobą”, a więc wszystkie równają się 100. Teraz zmieniamy kolejność zdjęć tyle razy, aż osiągniemy taki układ współczynników, że najwyższe z nich ułożą się możliwie najbliżej przekątnej i możliwie na najmniejszej powierzchni. Jeżeli przy tym utworzą dwa lub więcej wyraźnie oddzielonych od siebie skupień, to daną grupę zdjęć możemy podzielić na tyle jednostek fitosocjologicznych (zespołów, podzespołów itd).

Zamiast wpisywania do tabeli wartości współczynników w postaci cyfr, możemy zastosować obraz graficzny przedstawiając coraz wyższe współczynniki podzielone na grupy (zwykle w odstopniowaniu co 10%) za pomocą coraz ciemniejszych pól szachownicy. W ten sposób sporządzona tabela daje bardziej przejrzysty obraz niż tabela cyfrowa.

Otrzymane w ten sposób współczynniki zestawia się w tabelkę według metody CZEKANOWSKIEGO. Metoda ta daje dobre wyniki wtedy, gdy wszystkie zdjęcia wzięte za podstawę do obliczeń zostały wykonane dobrze, w jednolitych i dobrze rozwiniętych płatach roślinności. Jednak obliczenia i zestawienia wymagają wiele pracy i czasu, tak że opłacają się tylko wtedy, gdy zwykła metoda obserwacyjno-porównawcza daje wyniki wątpliwe. Wówczas zastosowanie metody CZEKANOWSKIEGO i KULCZYŃSKIEGO daje większe prawdopodobieństwo słuszności wyników.

Z innych metod statystycznych, stosowanych przez polskich botaników do celów systematyki fitosocjologicznej, można wymienić tzw. metodę dendrytu (A. MATUSZKIEWICZ 1955, FALIŃSKI 1960).