Lipa

LIPATilia L.

W rodzimej dendroflorze występują dwa gatunki lipy: lipa-drobnolistna (Tilia cordata Mili.) i lipa szerokolistna (T. platyphyllos Scop.).

Występowanie

Lipa drobnolistna

Obszar występowania pokrywa się w przybliżeniu z zasięgiem klonu zwyczajnego. Obejmuje prawie całą Europę, dochodząc na północy do Irlandii, środkowej Szkocji, południowej Norwegii i Szwecji, Finlandii oraz na wschodzie do Uralu (do około 60° szerokości północnej) i Syberii. Na południu dociera do północnej Hiszpanii, południowej Francji, środkowych Włoch, Serbii, północnej Grecji i Konstantynopola. Występuje też na Krymie.

Lipa drobnolistna W górach sięga poniżej granicy lipy szerokolistnej, w Alpach Bawarskich do 1360 m npm, a w środkowych do 1500 m npm. Optymalne warunki wzrostu znajduje w krajach nadbałtyckich i w Polsce (Materiały ETH). Lipa drobnolistna występuje na terenie całego kraju w formie domieszki, w górach sięga do wysokości 600 m npm, rzadko przekracza granicę 700 m npm. Hodowana rośnie jeszcze na wysokości 900 m npm (Pawłowski 1952). W postaci drzewostanów jednogatunkowych występuje koło Muszyny (rezerwat Obrożyska), w Bodzewku koło Gostynina, w Promnie i Czeszewie.

Lipa szerokolistna

Jest to gatunek środkowej i południowej Europy (podobnie jak jawor). Sięga do centralnej Hiszpanii, Korsyki i południowych Włoch, omija Portugalię i południową Hiszpanię. Na północy granica jej przebiega u podnóża gór środkowych Niemiec i przez środkową Polskę. Brak jej na Nizinie Węgierskiej, sięga do Morza Czarnego, występuje w zachodniej Ukrainie i Mołdawii. W Alpach szwajcarskich dociera do 1700 m npm, a w Dolnej Austrii do 1550 m npm (Materiały ETH). Optymalne warunki znajduje na Ukrainie (Wołyń). W Polsce występuje w południowej części kraju, zarówno na niżu jak i na Wyżynie Małopolskiej, Lubelskiej, na Dolnym Śląsku oraz na Podkarpaciu. W górach sięga nieco wyżej niż lipa drobnolistna, nie przekracza jednak 900 m npm (Pawłowski 1952).

Wymagania siedliskowe

(Materiały ETH)

Czynnik Lipa drobnolistna Lipa szerokolistna
Klimat Wilgotno-suchy, zarówno ciepły jak i ostry (kontynentalny). Wilgotno-ciepły (oceaniczny).
Światło Cienioznośna. Umiarkowanie cienioznośna (drzewo półcienia).
Temperatura Wymaga dużo ciepła. Wymagająca bardzo dużo ciepła.
Wilgotność Rośnie także w położeniach charakteryzujących się małą wilgotnością powietrza. Woli położenia o wilgotnym powietrzu.
Gleba Rośnie dobrze na glebach świeżych, głębokich i przewiewnych piaszczystych, naglinowych, glinach lekkich i średnich, próchniczych. Wzrasta też na umiarkowanie wilgotnych piaskach gliniastych. Woli podłoże o zawartości wapnia. (Materiały ETH). Wymagania podobne do wymagań lipy drobnolistnej, jednak większe. W mokrych położeniach (np. w Szwajcarii) tylko na podłożu wapiennym.

Zagrożenia abiotyczne

Niebezpieczeństwo stwarzają przymrozki późne, dotyczy to szczególnie lipy drobnolistnej, która rozwija pączki wcześniej niż lipa szerokolistna. Dzięki silnemu systemowi korzeniowemu lipy są odporne na wiatr.

Wrażliwość na zanieczyszczenia przemysłowe

Lipa szerokolistna

Lipa drobnolistna należy do grupy III gatunków bardzo wrażliwych na emisje SO2 (Akkermann 1987), a według Białoboka i Rachwała (1975) oraz Greszty (1987) należy do grupy II drzew średnio odpornych. Różnie oceniana jest jej wrażliwość na fluorowodór. I tak, przez Akkermanna (1987) zaliczona została do gatunków wrażliwych (grupa II), a przez Kluczyńskiego (1976) do grupy I — gatunków charakteryzujących się najmniejszą wrażliwością (gatunków odpornych). Podobne rozbieżności dotyczą odporności lipy drobnolistnej na związki azotu. Białobok (1984) zaliczają do gatunków grupy I (względnie odpornych — tolerancyjnych), a Akkermann (1987) do grupy II, umiarkowanie wrażliwych. Omawiany gatunek wykazuje małą wrażliwość (grupa I) na O3 i uznany został za wrażliwy na zasolenie. Przy przebudowie drzewostanów w strefach oddziaływania przemysłu uznawany jest za gatunek słabo odporny na uszkodzenia. „Zasady hodowli lasu” zalecają jednak lipę do odnowień w lasach znajdujących się pod ujemnym oddziaływaniem zanieczyszczeń przemysłowych.

Lipa szerokolistna uznawana jest za gatunek umiarkowanie wrażliwy na NO2 (Akkermann 1987), bardzo wrażliwy na SO2, a więc wykazuje podobną wrażliwość jak lipa drobnolistna. Zdaniem Białoboka (1984) lipę szerokolistna zaliczyć należy jednak do gatunków wrażliwych, a drobnolistna do względnie odpornych na tlenki azotu.

Siedliskowe typy lasu

Lipa może wzrastać w różnych warunkach siedliskowych, co przemawia za stosowaniem jej jako gatunku domieszkowego, rzadziej głównego. Optymalne warunki znajduje w grądach. Odpowiadają jej następujące siedliskowe typy lasu: las mieszany świeży, las świeży, las wilgotny, las mieszany wilgotny, las wyżynny, las wyżynny wariant wilgotny, a w górach, szczególnie w Sudetach, las górski. Rolę gatunku głównego współpanującego pełni lipa drobnolistna wraz z bukiem na siedlisku lasu świeżego (Krainy I i III).

Podobnie jak grab towarzyszy ona dębowi szypułkowemu jako gatunek domieszkowy, pielęgnacyjny i fitomelioracyjny. Rolę taką pełni także lipa drobnolistna, sztucznie wprowadzana pomiędzy sosny w borze mieszanym świeżym, w borze mieszanym wilgotnym i w borze świeżym. Na glebach słabszych (bór świeży) lipa drobnolistna pozostaje w warstwie podszytu, a na zasobniejszych glebach, np. piaszczystych naglinowych, tworzyć może dolne piętro pod sosną. Rolę tę spełnia lepiej niż buk, mniej ocienia glebę, przeciwdziała odkładaniu się surowej próchnicy i oczyszcza pnie gatunku głównego bez oddziaływania mechanicznego. Na zasobnych siedliskach wchodzi do górnego piętra drzewostanu (Tyszkiewicz, Obmiński 1963).

Lipa szerokolistna zalecana jest jako gatunek domieszkowy na siedlisku lasu mieszanego świeżego (świetliste dąbrowy), gdzie współpanują oba nasze rodzime dęby. Oba gatunki lip mogą występować na siedliskach lasu świeżego i wilgotnego (grądy), jako domieszka towarzysząca dębowi szypułkowemu (gatunek panujący) i dębowi bezszypułkowemu.

„Zasady hodowli lasu” zalecają także stosować lipę jako domieszkę pomocniczą w szerokim zakresie na terenach górskich (Krainy: V, VI, VII i VIII), zarówno na siedliskach lasowych, jak i borowych. Mogłaby ona zatem towarzyszyć jodle i bukowi oraz świerkowi (bór mieszany górski) w górnej strefie regla dolnego, a więc znacznie powyżej zasięgu pionowego lipy w górach, co budzi zastrzeżenia. Lipa może więc występować jako cenna domieszka fitomelioracyjna w drzewostanach złożonych z gatunków światłożądnych (sosna, dąb szypułkowy i bezszypułkowy), a także jako domieszka uszlachetniająca w obecności innych gatunków (buk).

l/lipa-charakterystyka-hodowlana.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:40 (edycja zewnętrzna)