Dynamiczna wartość gatunków

Przez wartość dynamiczną gatunku rozumiemy jego znaczenie dla utrzymania i rozwoju danego zespołu.

Rola, jaką spełniają poszczególne gatunki w utrzymaniu zespołów oraz w ich przemianach, bywa rozmaita. Gatunki te mogą być dla danego zespołu czynnikiem dodatnim, obojętnym lub ujemnym. Czynnikiem dodatnim i niezbędnym dla zespołu są przede wszystkim gatunki budujące zespół, które w zespołach leśnych stanowią jakby szkielet lub sklepienie ochronne. Gatunki te wytwarzają warunki siedliskowe niezbędne do życia zespołu, a ponadto utrudniają lub uniemożliwiają wdarcie się roślin obcych lub szkodliwych (np. tworząc zbitą darń uniemożliwiają kiełkowanie nasion obcych przybyszów). Często rolę taką spełniają gatunki panujące, np. buk w Melico-Fagetum carpaticum, kosówka w Pinetum mughi carpaticum, Carex firma w Firmetum carpaticum. Bez tych gatunków utrzymanie się przez dłuższy czas charakterystycznej kombinacji gatunków byłoby niemożliwe.

Niejednokrotnie gatunki budujące zespół mogą się wzajemnie zastępować, przy zachowaniu poza tym całego jego składu flory stycznego; np. w grądzie panuje bądź dąb szypułkowy, bądź dąb bezszypułkowy, bądź też grab i dąb razem. Gatunkami budującymi zespół mogą być także gatunki nie panujące, lecz występujące w nim obficie.

W znaczeniu dynamicznym nie każdy gatunek panujący buduje zespół; np. brzoza lub sosna mogą panować na wrzosowisku, lecz wrzosowisko może istnieć także bez tej osłony. Gatunki występujące obficie w zespołach na wydmach, np. Ammophila arenaria, przyczyniając się do ich ustalenia, umożliwiają stopniowe osiedlenie się roślin murawowych, z którymi same w ciągu dłuższego czasu nie wytrzymują konkurencji. Rośliny te przygotowują teren dla następnych w szeregu sukcesyjnym zbiorowisk. Podobną rolę spełniają rośliny zakwaszające glebę, pojawiające się w zespołach występujących zasadniczo na glebach obojętnych lub zasadowych. Są to jakby forpoczty zespołów mających później opanować dane stanowisko.

Dla określenia stopnia wartości dynamicznej BRAUN-BLANQUET wyróżnia następujące kategorie gatunków:

  • gatunki budujące zespół,
  • gatunki wzmacniające i utrzymujące zespół,
  • gatunki obojętne (dynamicznie),
  • gatunki niszczące zespół.

Wartość dynamiczną poszczególnych gatunków dla rozwoju i utrzymania zespołu najlepiej poznajemy badając zespół nie w jego fazie optymalnej, gdy utrzymuje się on w równowadze, lecz w fazie tworzenia, przekształcania lub zaniku, bowiem wartość dynamiczna gatunku ulega zmianie w toku rozwoju zespołu.

d/dynamiczna-wartosc-gatunkow.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:39 (edycja zewnętrzna)