Różnice

Różnice między wybraną wersją a wersją aktualną.

Odnośnik do tego porównania

z:zespoly-roslinne-wydm-srodladowych [2014/03/29 21:03] (aktualna)
Linia 1: Linia 1:
 +====== Zespoły roślinne wydm śródlądowych ======
 +
 +
 +
 +Piaski śródlądowe, w przeciwieństwie do wydm nadmorskich, które niewiele zostały zmienione przez człowieka, są po większej części zjawiskiem wtórnym, powstałym pod wpływem ludzkiej działalności, a roślinność ich nierzadko jest zniszczona, niekiedy nawet synantropijna.
 +Najlepiej wykształcone wydmy spotyka się na terenie Polski w Pasie Wielkich Dolin na nizinach: Śląskiej i Sandomierskiej, brak ich na wyżynach Śląskiej i Małopolskiej. Występują one najczęściej w dolinach wielkich rzek, w pradolinach i na sandrach deluwialnych, gdzie powstały wskutek rozwiewania piasków nadrzecznych lub osadów fluwioglacjalnych.
 +
 +
 +Prawdopodobnie pierwotnie większość wydm śródlądowych była pokryta borami sosnowymi lub zarośnięta krzywymi karłowatymi sosenkami, a tylko na polankach występowały skupienia roślinności wydmowej.
 +Wskutek zniszczenia lasów przez człowieka, [[g:gatunek|gatunki]] te rozprzestrzeniły się wtórnie, zajmując rozległe, pozbawione [[d:drzewa|drzew]] tereny. W wielu miejscach (np. w Puszczy Kampinoskiej) doszło do uruchomienia piasków, które były prawie zupełnie pozbawione roślinności.
 +
 +
 +Warunki siedliskowe na wydmach śródlądowych pod pewnymi względami przypominają warunki na wydmach nadmorskich, lecz pod innymi znacznie się od nich różnią. Tak więc piaski nadrzeczne i deluwialne mają urozmaicony skład mechaniczny; występuje w nich zazwyczaj domieszka części ilastych, która zmniejsza lotność i przewiewność [[g:gleba-lesna|gleb]] oraz poprawia stosunki wodne. Zaopatrzenie roślin w wodę jest tutaj jednak gorsze niż na wybrzeżu, wskutek występowania mniejszej wilgotności [[k:klimatyczne-czynniki-siedliska-powietrze-atmosferyczne|powietrza]], nie tak częstych opadów i większej amplitudy [[k:klimatyczne-czynniki-siedliska-temperatura-powietrza|temperatur powietrza]]. Dlatego zespoły wydm śródlądowych mają bardziej kserofityczny charakter niż [[z:zespoly-roslinne-wydm-nadmorskich|zespoły wydm nadmorskich]]. Pod względem pokarmowym natomiast piaski śródlądowe są zasobniejsze od nadmorskich.
 +
 +
 +Jest rzeczą charakterystyczną, że na wydmach w głębi lądu brak gatunków i zbiorowisk roślinnych tak dobrze znoszących ruchomość podłoża i tak dobrze je utrwalających jak na wybrzeżu. Roślinność pionierska zaznacza się tutaj o wiele słabiej i dla sztucznego utrwalenia ruchomych piasków śródlądowych często trzeba sadzić na nich obce dla tego środowiska gatunki nadmorskie, jak np. wydmuchrzyca piaskowa (//Elymus arenarius//). Wszystkie dotychczas zbadane u nas zbiorowiska wydm śródlądowych należą do jednej szeroko ujętej klasy //Sedo-Scleranthetea// i dwu rzędów: //Corynephoretalia// i //Festuco-Sedetalia//.
 +
 +
 +Pierwszym zespołem, występującym na wydmach śródlądowych jest **zespół szczotlichy siwej** (//Spergulo-Corynephoretum//). Zbiorowisko to u nas jest szeroko rozpowszechnione, z wyjątkiem obszarów podgórskich i górskich. Zostało ono opisane z okolic Warszawy, z Ziemi Lubuskiej, z okolic Poznania, z Pojezierza Mazurskiego i południowej części Wyżyny Małopolskiej.
 +
 +
 +Gatunkiem budującym zespół i charakterystycznym jest szczotlicha siwa (//Corynephorus canescens//). Jest to trawa o typowej budowie kseromorficznej [[p:pedy|pędów]] i silnie rozwiniętym systemie [[k:korzen|korzeniowym]]; w pewnym stopniu znosi zasypywanie ruchomym piaskiem dzięki piętrowemu odnawianiu się kęp i zdolności tworzenia [[k:korzenie-przybyszowe|korzeni przybyszowych]]. 
 +
 +Spośród innych gatunków charakterystycznych występują w //Spergulo - Corynephoretum// typowe terofity, drobne roślinki roczne, kwitnące wiosną lub wczesnym latem, tj. wtedy, gdy w glebie jest jeszcze dostateczna ilość wody, jak sporek wiosenny (//Spergula monsonii = S. vernalis//), chroszcz nagołodygowy (//Teesdalea nudicaulis//), przetacznik Dillena (//Veronica dillenii//) i nicennica drobna (//Filago minima//). W czasie letniej suszy gatunki te giną, wysiawszy uprzednio [[n:nasiona|nasiona]], natomiast byliny, mające głębiej korzenie, np. szczotlicha, nie przechodzą w tym czasie okresu spoczynku.
 +
 +
 +//Spergulo-Corynephoretum// jest zbiorowiskiem pionierskim. W początkowych stadiach struktura roślinności jest bardzo luźna; pomiędzy pojedynczymi kępami szczotlichy występuje nagi piasek, na którym jedynie wiosną pojawiają się wspomniane terofity, brak jest jeszcze mchów i porostów. W tym stadium płaty zespołu są jeszcze bardzo ubogie pod względem składu florystycznego. W miarę rozrastania się kęp szczotlichy, utrwalania podłoża i wzbogacania go w [[p:prochnica-glebowa|próchnicę]], pojawiają się nowe gatunki, np. charakterystyczne dla klasy: czerwiec trwały (//Scleranthus perennis//), jasieniec piaskowy (//Jasione montana//) i jastrzębiec kosmaczek (//Hieracium pilosella//) oraz osiedlają się tu coraz liczniejsze mchy, jak skalniczek siwy (//Rhacomitrium canescens//) i płonnik włosisty (//Polytrichum piliferum//) oraz porosty, jak rożynka kolczasta (//Cornicularia aculeata//), płucnica islandzka (//Cetraria islandica//), a także różne gatunki z rodzaju //Cladonia// (chrobotek). 
 +
 +Pojawiają się też siewki [[s:sosna-pinus|sosny]] i zespół wchodzi stopniowo w optymalną fazę swego rozwoju. W miarę dalszego wzrastania zwarcia murawy, zaczynają się pojawiać pierwsze gatunki budujące następne ogniwo szeregu sukcesyjnego: macierzanka piaskowa (//Thymus serpyllum//), kostrzewa owcza (//Festuca ovina//), strzęplica sina (//Koeleria glauca//) i inne.
 +
 +
 +Dalszy przebieg rozwoju roślinności bywa dwojaki. Tam, gdzie teren nie jest wypasany przez bydło, opanowuje go sosna, która początkowo tworzy lasek z runem typowym dla //Sedo - Scleranthetea//, a po pewnym upływie czasu zespół świeżego boru sosnowego //Vaccinio myrtilli-Pinetum s.l.// lub na najuboższych siedliskach boru chrobotkowego //Cladonio-Pinetum//, natomiast tam, gdzie wypas uniemożliwia odnowienie sosny, //Spergulo-Corynephoretum// przekształca się w liche pastwisko — //Festuco-Thymetum serpylli// lub //Armerio-Festucetum//.
 +
 +
 +**Zespól kostrzewy i macierzanki piaskowej — //Festuco-Thymetum serpylli//** rozwija się w postaci niskiej, zwartej lub nieco rozluźnionej murawy na suchych piaszczystych glebach w miejscach najczęściej wypasanych przez bydło. Spośród gatunków charakterystycznych dla zespołu należy wymienić macierzankę piaskową (//Thymus serpyllum//) i koniczynę polną (//Trifolium arvense//) oraz zawciąg pospolity (//Armeria elongata//), połonicznik nagi (//Herniaria glabra//), pięciornik srebrny (//Potentilla argentea//), turzycę wrzosowiskową (//Carex ericetorum//) i goździk kropkowany (//Dianthus deltoides//), a w zachodniej części Polski — śmiałka wczesnego (//Aira praecox//), śmiałka goździkowego (//A. caryophyllea//) i seradelę drobną (//Ornithopus perpusillus//). 
 +
 +
 +Obficie występują gatunki charakterystyczne dla związku i rzędu: szczotlicha siwa (//Corynephorus canescens//), jasieniec piaskowy (//Jasione montana//), czerwiec trwały (//Scleranthus perennis//) oraz rośliny zarodnikowe, takie jak: rożynka kolczasta (//Cornicularia aculeata//), skalniczek siwy (//Rhacomitrium canescens//) i płonnik włosisty (//Polytrichum piliferum//). 
 +
 +Gatunkami towarzyszącymi, przywiązanymi do suchych muraw, są: kostrzewa owcza (//Festuca ovina//), kostrzewa czerwona (//F. rubra//), rozchodnik ostry (//Sedum acre//), wilczomlecz sosnka (//Euphorbia cyparissias//), wiechlina wąskolistna (//Poa anguslifolia//) i inne.
 +
 +
 +//Zespoły Spergulo-Corynephoretum// i //Festuco-Thymetum serpylli// są zespołami wyraźnie subatlantyckimi, najlepiej wykształconymi w zachodniej części kraju i występującymi na glebach wyługowanych, o słabym [[o:odczyn-gleby|odczynie]] kwaśnym, natomiast trzeci występujący u nas piaskowy **zespół kostrzewy piaskowej i strzeplicy sinej** — //Festuco-Koelerietum glaucae//, rozwija się na obszarach o klimacie bardziej kontynentalnym, na piaskach zasobniejszych i nie zakwaszonych.
 +
 +
 +Gatunkami charakterystycznymi dla //Festuco-Koelerietum// są: kostrzewa piaskowa (//Festuca psammophild//), strzęplica sina (//Koeleria glauca//), goździk piaskowy (//Dianthus arenarius//) i traganek piaskowy (//Astragalus arenarius//), a także łyszczec baldachogronowy (//Gypsophila fastigiata//), chondrilla sztywna (//Chondrilla juncea//) i naradka północna (//Androsace septentrionalis//). 
 +
 +Wśród nich uderza znaczny udział roślin o kontynentalnym typie zasięgowym, co nadaje temu zespołowi znamienne piętno geograficzne, czego dowodem jest również częste i obfite występowanie kocanki piaskowej (//Helichrysum arenarium//) oraz znaczny udział gatunków stepowych i murawowych, charakterystycznych dla klasy //Festuco-Brometea//.
  
z/zespoly-roslinne-wydm-srodladowych.txt · ostatnio zmienione: 2014/03/29 21:03 (edycja zewnętrzna)