Zaraza ogniowa głogu

Sprawca: Erwinia amylovora (Burr.) Winsl.

Jest to bardzo groźna choroba bakteryjna, która występuje na drzewach i krzewach z rodziny różowatych (Rosaceae). Największe straty powoduje na gruszy i jabłoni, ale także na pigwie, drzewach pestkowych oraz dziko rosnących głogach, jarzębinach i irgach.

Rozprzestrzeniła się na kontynencie europejskim z północnego zachodu na wschód i południowy wschód. Do jej posuwania się wzdłuż wybrzeży Morza Północnego i Bałtyku przyczyniają się w znacznej mierze szpaki, które przenoszą na nogach materiał infekcyjny. W Polsce zaraza ogniowa występuje głównie w pasie województw nadmorskich oraz w rejonie Skierniewic i Grójca.

Objawy

Pierwsze objawy widoczne są wiosną w postaci brunatnienia i zamierania kwiatów, które zazwyczaj nie opadają. Na zawiązkach owoców pojawiają się wodniste plamy, po czym zawiązki brunatnieją, marszczą się i zasychają, pozostając na drzewie. Na korze porażonych gałęzi powstają szare, lekko wgłębione nekrozy klinowatego kształtu, których powierzchnia jest spękana. W tych miejscach wytwarzają się następnie zrakowacenia. Położone powyżej miejsc infekcji części pędów i gałęzi gwałtownie zamierają. Liście na nich brunatnieją i pozostają na drzewie, co sprawia wrażenie, jakby opalił je ogień. Znaczne części korony mogą zostać zakażone i zniszczone w ciągu jednego sezonu wegetacyjnego, dochodzi nawet do zamierania całych drzew. W czasie deszczowej pogody na porażonych owocach i korze pojawia się lepka, kroplista szarobiała wydzielina, która później żółknie. Zawiera ona komórki bakterii Erwinia amylovora, sprawcy choroby. Wydzielina ta jest specyficznym (tylko u tej choroby występującym) objawem zarazy ogniowej, który pozwala najpewniej zidentyfikować chorobę.

Sprawca

Bakteria Erwinia amylovora (Schizomycetes, Eubacteriales] zimuje najczęściej w zrakowaceniach na porażonych gałęziach, na pograniczu tkanki zdrowej i chorej. Wiosną pojawiają się na korze wycieki śluzu bakteryjnego, podobne do opisanej wyżej wydzieliny, z których bakterie przenoszone są przez krople deszczu, wiatr, ptaki i owady na kwiaty, zranienia i przetchlinki. Infekcja dokonuje się przez zranienia i naturalne otwory, a także organy nieokryte skórką, jak znamiona słupków. Bakterie mogą też przeżywać i namnażać się na powierzchni roślin nie powodując ich zakażenia. Takie rośliny stanowią jednak niebezpieczny rezerwuar zarazka.

Warunki sprzyjające

Występowaniu choroby sprzyja obecność podatnych roślin-gospodarzy (w naszych warunkach wszystkie drzewa i krzewy z rodziny różowatych, a szczególnie grusza i jabłoń) oraz wysoka wilgotność powietrza i temperatura powyżej 18—20 C. Jeżeli podczas ciepłej i wilgotnej wiosny silne namnażanie się bakterii przypadnie w okresie kwitnienia roślin-gospodarzy, to może dojść do wybuchu epifitozy.

Ochrona

Zaraza ogniowa jest chorobą kwarantannową i jej zwalczanie jest w Polsce obowiązkowe od 1961 roku. Szczegółowe przepisy prawne na temat zwalczania tej choroby są zawarte w rozporządzeniu ministra rolnictwa, leśnictwa i gospodarki żywnościowej z 02.10.1986 r. (Dz. Urz. nr 41, póz. 200). Zarządzenie określa szczegółowo obowiązki ciążące na posiadaczach gruntów, na których znajdują się uprawiane i dziko rosnące jabłonie, grusze, jarzębiny, irgi, głogi i ogniki. Ma ono na celu jak najwcześniejsze wykrywanie i likwidowanie ognisk choroby, aby nie dopuścić do jej szerzenia się w kraju. Przepisy tego rozporządzenia mogą się okazać uciążliwe w realizacji, zwłaszcza w rejonach zagrożonych (niezbyt poprawnie zwanych w rozporządzeniu „rejonami zarażonymi”), czyli w promieniu 10 km od miejsca, gdzie stwierdzono występowanie choroby.

Wszyscy właściciele gruntów, na których znajdują się drzewiaste rośliny różowate, mają obowiązek co najmniej 2 razy w roku lustrować rośliny i sprawdzać, czy nie ma na nich objawów choroby. Pierwsza lustracja wypada po kwitnieniu (nie później jednak niż przed końcem lipca), a druga — w czasie od początku sierpnia do końca wegetacji. W „rejonach zarażonych” i sąsiadujących z nimi lustracje powinny być prowadzone co 7—10 dni. Obecność roślin porażonych lub podejrzanych o porażenie powinna zostać niezwłocznie zgłoszona do najbliższej stacji kwarantanny i ochrony roślin, która ustali dalszy tryb postępowania. W „rejonach zarażonych” nie wolno zakładać nowych szkółek gatunków roślin będących gospodarzami choroby, a materiał szkółkarski wyprodukowany w istniejących szkółkach wolno rozprowadzać tylko w granicach województwa. Główny nacisk kładzie się na niszczenie rezerwuarów zarazka poprzez wyrywanie i palenie roślin porażonych oraz rosnących w ich bezpośrednim sąsiedztwie roślin z pozoru zdrowych, które zapewne są już zakażone. Koszt tych obowiązkowych zabiegów obciąża właściciela gruntu. Szczególnie bezwzględne są zalecenia niszczenia dziko rosnących roślin-gospodarzy (przede wszystkim głogów) w odległości do przynajmniej 500 m od chorych sadów gruszowych i jabłoniowych.

Tam, gdzie występuje znaczne zagrożenie zarazą ogniową, zaleca się opryskiwanie ochronne drzew Miedzianem 50 (stężenie 0,1—0,2%), zwłaszcza na początku i pod koniec kwitnienia. Za wolny od zarazy ogniowej uznaje się „rejon zarażony” wówczas, gdy po likwidacji porażonych roślin przez 3 lata nie stwierdzi się wystąpienia choroby.


Źródło: Karol Mańka i Małgorzata Mańka „Choroby drzew i krzewów leśnych” Warszawa 1993

z/zaraza-ogniowa-glogu.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:42 (edycja zewnętrzna)