Cięcia w drzewostanie zakwalifikowanym do obsiewu

W drzewostanie zakwalifikowanym do odnowienia naturalnego należy przeprowadzić na 2-3 lata przed inicjowaniem samosiewu tzw. cięcia sanitarno-selekcyjne. W cięciu sanitarno-selekcyjnym usuwa się drzewa o wadliwej strzale i koronie, o dużej zbieżystości, źle oczyszczone, wykazujące wyraźnie symptomy chorobowe, opanowane przez grzyby lub zasiedlone przez owady. W ramach tego cięcia usuwa się 20-35% zapasu.

Odnowienie naturalne sosny można osiągnąć: z samosiewu górnego, bocznego i kombinowanego.

Samosiew górny. W gospodarczym drzewostanie nasiennym, zagospodarowanym np. rębnią zupełną wielkopowierzchniową (Ia), na pierwszym pasie zrębowym z wyprzedzeniem 2-3 lat wykonuje się cięcia sanitarno-selekcyjne tak, aby zadrzewienie wynosiło 0,6-0,5. Po sprawdzeniu dobrego urodzaju szyszek, jesienią roku poprzedzającego obsiew przygotowuje się bardzo starannie glebę. Obsiew następuje wiosną następnego roku w kwietniu-maju, a wschody pojawiają się w zależności od warunków wilgotnościowych w maju-czerwcu. W końcu września lub w październiku wykonuje się ocenę udatności samosiewów. Ocenę tę należy również przeprowadzić w jesieni roku następnego, a dalsze oceny po cięciu odsłaniającym i uprzątającym. Jeżeli w drzewostanie była właściwa pokrywa, wówczas odnowienie naturalne sosny nie wymaga pielęgnacji. W zależności od wzrostu nalotu i podrostu, w czwartym kwartale trzeciego lub czwartego roku życia samosiewu wykonuje się cięcie odsłaniające usuwając około 30-40% drzew z drzewostanu, tak aby zadrzewienie wynosiło 0,4. Cięcie odsłaniające i uprzątające należy wykonać w roku dobrego lub średniego urodzaju szyszek. Przed przystąpieniem do cięcia odsłaniającego należy wyznaczyć szlaki zrywkowe. Po wykonaniu cięcia odsłaniającego w większych nie odnowionych lukach można posadzić 2-letnią sosnę, a na pozostałej powierzchni 2-3-latki gatunków domieszkowych, biocenotycznych i fitomelioracyjnych. Cięcie uprzątające wykonuje się w ciągu 3-5 lat po cięciu odsłaniającym.

Samosiew boczny. Odnowienie naturalne sosny samosiewem bocznym jest w praktyce często stosowane z racji uzyskiwania dobrych efektów. Do samosiewu bocznego wykorzystuje się gospodarcze drzewostany nasienne sosny zagospodarowane rębnią zupełną pasową (Ib), przy szerokości pasa zrębowego 40-45 m. W drzewostanie sosnowym podzielonym na 2 pasy zrębowe o szerokości 40 m każdy, z wyprzedzeniem 2-3 lat, wykonuje się cięcie sanitarno-selekcyjne. Po sprawdzeniu stopnia urodzaju szyszek wykonuje się w IV kwartale roku poprzedzającego obsiew, zrąb zupełny na pierwszym pasie. Po uporządkowaniu powierzchni należy starannie przygotować glebę. Wysiew nasion następuje z przyległego do ściany zrębowej drzewostanu. Jesienią w roku obsiewu oraz jesienią roku następnego przeprowadza się ocenę udatności odnowienia. Jeżeli w pierwszym roku uzyskany wynik jest niepomyślny, należy czekać na kolejny obsiew za 2 lata. Jeżeli udatność odnowienia jest poniżej 90%, miejsca pozbawione samosiewu należy odnowić sadząc 1-2-letnią sosnę i 2-3-letnie sadzonki właściwych gatunków domieszkowych, biocenotycznych i fitomelioracyjnych. Jeżeli na powierzchni nie nastąpiło odnowienie naturalne, to powierzchnię należy odnowić sztucznie.

Samosiew kombinowany. W gospodarczym drzewostanie nasiennym zagospodarowanym rębnią zupełną wielkopowierzchniową (Ia) lub rębnią zupełną pasową (Ib) w drzewostanie na dwóch pasach zrębowych, pierwszym szerokości 80 m, drugim szerokości 70 m, z wyprzedzeniem 2-3 lat wykonuje się cięcie sanitarno-selekcyjne. Po stwierdzeniu bardzo dobrego lub dobrego urodzaju szyszek w IV kwartale roku poprzedzającego obsiew na pierwszym pasie wybiera i oznacza się 50-60 sztuk/1 ha, najlepszych pod względem fenotypowym drzew. Drzewa wybrane na nasienniki powinny obrodzić w stopniu przynajmniej dobrym. Wskazane jest, aby powierzchnię zrębową szerokości 80 m podzielić w przybliżeniu na 2 równe części. Na pierwszej z nich (od strony wschodniej) należy wybrać i oznaczyć 60 sztuk drzew/ha, a na drugiej (przyległej do drzewostanu) - wybrać 30-40 drzew/ha. Następnie należy uporządkować powierzchnię z resztek poeksploatacyjnych i starannie przygotować glebę. Wiosną roku następnego nastąpi obsiew na całej powierzchni. Ocenę udatności odnowienia należy przeprowadzić w dwu kolejnych latach życia nalotu w październiku. Powierzchnie nie obsiane odnawia się sztucznie wysadzając 2-3-latki pożądanych gatunków drzew i krzewów. W trzecim lub czwartym roku życia samosiewu dokonuje się selekcji wśród nasienników, pozostawiając na 1 ha 30-35 sztuk najlepszych fenotypowo drzew początkując tzw. gospodarstwo przestojowe. Pozostałe nasienniki wycina się i usuwa z powierzchni. Analogiczne postępowanie przeprowadza się na pasie 70 m po upływie przyjętego nawrotu cięć przy pierwszym bardzo dobrym lub dobrym urodzaju szyszek.

Ocenę udatności samosiewów sosnowych powinno się przeprowadzić jesienią w pierwszym i drugim roku życia nalotu. Jeżeli na podstawie pierwszej i drugiej oceny uzyskujemy dobrą udatność, wówczas kolejną ocenę powinno się przeprowadzić po cięciu odsłaniającym, a definitywną po cięciu uprzątającym. W ocenie udatności ustala się procent pokrycia, jakość hodowlaną nalotu lub podrostu, wiek oraz skład gatunkowy (jeżeli na ocenianej powierzchni występują inne pożądane gatunki w dalszej hodowli).

Odnowienie uznać należy za dobre, jeżeli w pierwszej ocenie uzyska się następujące ilości nalotu:

Przy ocenie po cięciu odsłaniającym lub uprzątającym wyniki powinny być średnio następujące:

Podane liczby nalotu lub podrostu dotyczą siewek dobrej jakości hodowlanej.

Ocenę przydatności hodowlanej określa się według poniższej tabeli:

Odnowienie naturalne o symbolach 1-4, 2-4, 3-4 powinno być poddane wnikliwej obserwacji przez okres 2-3 lat i jeśli nie nastąpi poprawa jakości hodowlanej, należy odnowienie zdyskwalifikować.

Źródło: Elżbieta Murat „Poradnik hodowcy lasu” 1999