Różnice
Różnice między wybraną wersją a wersją aktualną.
| — |
w:wierzba [2013/09/15 12:41] (aktualna) |
||
|---|---|---|---|
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| + | **WIERZBA** — //Salix// L. | ||
| + | |||
| + | W Polsce rośnie 28 rodzimych [[g:gatunek|gatunków]] [[w:wierzba salix|wierzb]] i liczne [[m:mieszańce]]. Wierzby występujące bardzo powszechnie, mimo podobieństwa pod względem niektórych cech biologicznych i znacznej tolerancji na niekorzystne warunki środowiska, a zwłaszcza siedliskowe, różnią się co do wymagań ekologicznych. | ||
| + | |||
| + | Wierzby reprezentujące naszą rodzimą florę Faliński (1990) zalicza do 5 następujących grup ekologicznych: | ||
| + | - Naskalne wysokogórskie wierzby krzewinkowe związane z miejscami dłuższego zalegania śniegu //([[w:wierzba wykrojona|Salix retusa L.]]//, //[[w:wierzba zielna|S. herbacea L.]]//, //[[w:wierzba zylkowana|S. reticulata L.]]// i //S. kitaibeliana// Willd.); | ||
| + | - Łęgowe wierzby krzewiaste i drzewiaste porastające brzegi rzek i niektórych jezior, tworzące [[z:zespoly roslinne|zespół]] [[l:leg-topolowo-wierzbowy|łęgu wierzbowo-topolowego]]. Należą tu: //[[w:wierzba biala|S. alba L.]]//, //[[w:wierzba krucha|S. fragilis L]]//., //[[w:wierzba wiciowa|S. viminalis L.]]//, //[[w:wierzba purpurowa|S. purpurea L.]]//, //[[w:wierzba trojprecikowa|S. triandra L.]]//, a w górach //S. incana// Schrenck.; | ||
| + | - Wydmowe wierzby krzewinkowe — //[[w:wierzba piaskowa|S. arenaria L.]]//; | ||
| + | - Torfowiskowe wierzby krzewiaste. Należą do nich: //S. lapponum// L. i //S. myrtilloides// L., tworzące zespoły torfowiskowe w Karkonoszach i na niżu; | ||
| + | - Krzewiaste i drzewiaste wierzby o szerokiej tolerancji ekologicznej, mające charakter roślin pionierskich. Zaliczyć tu należy: //[[w:wierzba szara|S. cinerea L.]]//, //[[w:wierzba piecioprecikowa|S. pentandra L.]]//, //[[w:wierzba uszata|S. aurita L.]]//, S. repens L., występujące głównie w bagiennych zbiorowiskach olchowych; //[[w:wierzba iwa|S. caprea L]]//. i //S. silesiaca// Willd., spotykane na siedliskach [[l:lasy gradowe|grądów]], buczyn, borów mieszanych i świerkowych. Występowanie tych gatunków wskazuje na stadia początkowe lub zaawansowanie sukcesji wtórnej, prowadzącej do zbiorowisk leśnych. Rodzime wierzby wymienionych grup ekologicznych i niektóre obce gatunki znajdują zastosowanie w szeroko rozumianej działalności gospodarczej, a to przy: | ||
| + | * zabudowie biologicznej cieków wodnych (m.in.: //S.purpurea//, //S. viminalis//, //S. alba//, //S. fragilis//, //S. amygdalina// i //S. incana//), | ||
| + | * umacnianiu lotnych piasków: //S. arenaria// i obce gatunki wierzb //[[w:wierzba ostrolistna|S. acutifolia Willd.]]// — wierzba ostrolistna (w. kaspijska), | ||
| + | * regeneracji zbiorowisk leśnych — iwa, stanowiąca naturalny przedplon, | ||
| + | * zalesianiu nieużytków, rekultywacji terenów zniszczonych działalnością człowieka (np. //S. viminalis//, //S. caprea//, //S. acutifolia//), | ||
| + | * plantacjach wiklinowych (//S. viminalis//, //S. purpurea// i S. //amygdalina//). | ||
| + | |||
| + | Na nowe możliwości wykorzystania wierzby w gospodarce, a ściślej w ochronie środowiska, wskazują badania duńskie. Stwierdzono bowiem, że zanieczyszczone wody gruntowe po przejściu przez poziom [[g:gleba lesna|gleby]] przerośnięty [[k:korzen|korzeniami]] wierzby S. viminalis stają się czyste i pozbawione ołowiu oraz kadmu. Przeprowadzone doświadczenia wykazały, że wierzby cechuje zdolność pochłaniania metali ciężkich, dlatego też szlamy pozostałe po oczyszczonych ściekach, wprowadzone na plantacje energetyczne, zostają pozbawione ołowiu i kadmu. | ||
| + | |||
| + | Wierzby [[d:drzewa|drzewiaste]] i [[k:krzewy|krzewiaste]] są cennym elementem podkreślającym rodzimość krajobrazu. Dlatego tak ważnym zadaniem jest przywrócenie im znaczenia w łęgach i zadrzewieniach wśród łąk i pastwisk. Wierzby uszata i szara są np. niezwykle pięknym elementem krajobrazowym wilgotnych łąk, i to nie tylko śródleśnych. | ||
| + | Wierzby są także drzewami miododajnymi, pożytecznymi dla pszczół. Wierzby dostarczają ponadto znacznych ilości surowca drzewnego. Służą do tego przede wszystkim plantacje, na których uprawia się w cyklach 30-40 letnich wyselekcjonowane [[o:odmiana|odmiany]] gospodarcze wierzby białej i kruchej. | ||
| + | Wysoko wydajne odmiany wierzb (np. //S. viminalis//, //S. x smithiana//), uprawiane w krótkich 1-3-letnich cyklach produkcyjnych (tzw. mini rotacje) na plantacjach energetycznych dostarczają cennego surowca wykorzystywanego jako paliwo (Figaj 1990, Kowalik 1990). | ||
| + | W kształtowaniu i odtwarzaniu typowych zbiorowisk leśnych, do jakich należą wspomniane już lasy łęgowe, decydujące znaczenie mają 2 gatunki wierzb drzewiastych: biała i krucha. | ||
| + | |||
| + | **Występowanie** | ||
| + | |||
| + | __[[w:Wierzba biała]]__ | ||
| + | |||
| + | Ten gatunek wierzby drzewiastej występuje głównie w środkowej i południowej, rzadziej także we wschodniej Europie, zachodniej Azji i północno-zachodniej Afryce. Brak go na Wyspach Brytyjskich, w Danii i Skandynawii. Rośnie zasadniczo na terenie nizinnym, ale wzdłuż rzek wkracza na obszary górskie. | ||
| + | |||
| + | W Polsce jako gatunek przechodni rozmieszczony jest nierównomiernie, głównie nad rzekami i strumieniami. W Karpatach najwyżej występuje na Podhalu (880 m npm) i w Gorcach (850 m npm) (Boratyński, Boratyńska 1990). | ||
| + | |||
| + | __[[w:Wierzba krucha]]__ | ||
| + | |||
| + | Wierzba krucha występuje w środkowej i południowej Europie. Wschodnia granica zasięgu przebiega od Przesmyku Karelskiego przez Kujbyszew, Saratów, Rostow nad Donem oraz dolny bieg Dniepru i Dniestru (Chmielewski 1973). Jej rozproszone stanowiska znajdują się także w południowo-zachodniej i w środkowej Azji oraz w północno-zachodniej Afryce. Wierzba krucha, podobnie jak i biała, jest gatunkiem niżowym. Na tereny górskie dociera wzdłuż rzek; najwyższe stanowiska w Europie osiąga w Bułgarii (1700 m npm). W Polsce jest gatunkiem przechodnim. Naturalne stanowiska wierzby kruchej zachowały się wzdłuż rzek i strumieni. W górach dociera wyżej niż wierzba biała, w Tatrach do 900 m npm, w Karkonoszach do 790 m npm (Boratyński, Boratyńska 1990). | ||
| + | |||
| + | **Wymagania siedliskowe** | ||
| + | |||
| + | (Pogrebnjak 1968, Chmielewski 1973, Hejmanowski 1979) | ||
| + | |||
| + | | ^ Wierzba biała ^ Wierzba krucha ^^^ | ||
| + | |Klimat |Umiarkowanie ciepłe warunki klimatyczne. Stanowiska o łagodniejszym klimacie i dłuższym okresie wegetacyjnym wpływają korzystnie na szybkość wzrostu i produktywność. |Umiarkowanie ciepłe i umiarkowanie chłodne warunki klimatyczne. | | ||
| + | |Temperatura |Odporna na niskie temperatury. |Odporna na niskie temperatury. | | ||
| + | |Światło |Gatunek światłożądny, dość dobrze znosi [[z:zwarcie drzewostanu|zwarcie]] i ocienienie boczne. Według Pogrebnjaka obie wierzby mają większe wymagania niż [[c:topola czarna]] i [[c:topola biala|biała]], inne źródła wskazują na mniejsze wymagania od topól. |Wymagania takie same jak wierzby białej. | | ||
| + | |Wilgotność |Mezohigrofit; wierzba biała i jej odmiany gospodarcze znoszą okresowe zalewy. Gatunek ten potrzebuje więcej wody niż topole i lepiej znosi stanowiska mokre lub okresowo zalewane. |Mezohigrofit; na siedliskach o bardzo wysokim poziomie wody gruntowej (0,5 m) oraz na terenach okresowo zalewanych rośnie lepiej niż wierzba biała. | | ||
| + | |Gleby |[[m:mady rzeczne|Mady]] brunatne i czarnoziemne, a przede wszystkim słabo wykształcone, właściwe. Mogą to być gleby od świeżych aż do mokrych, bogate w składniki odżywcze. Wierzba biała nie znosi jednak wód zastojowych ubogich w tlen, dlatego gleby ilaste nie są dla niej odpowiednie. [[o:Odczyn gleby]] szczególnie korzystny pH 6-7. |Typy gleb takie same jak u wierzby białej. Wierzba krucha wymaga gleb nieco bardziej kwaśnych (stanowiska lekko zakwaszone) niż wierzba biała, obfitych w wodę, mniej odpowiadają jej gleby zawierające węglan wapnia. Nieodpowiednie są gleby ciężkie, ilaste, słabo przewietrzone, odpowiedni odczyn pH 4-7. | | ||
| + | |Siedliska |Naturalny składnik lasu łęgowego. Do uprawy plantacyjnej zaleca się siedliska [[l:las-legowy-ll|lasu łęgowego]], [[l:las-wilgotny-lw|lasu wilgotnego]], [[o:ols-ol|olsu]] i [[o:ols-jesionowy-olj|olsu jesionowego]]. |Las łęgowy i rzadko [[l:las-legowy-gorski-llg|las łęgowy górski]] (olszynka karpacka). Do uprawy plantacyjnej zaleca się siedliska takie same jak dla wierzby białej oraz [[b:bor-mieszany-bagienny-bmb|boru mieszanego bagiennego]]. | | ||