Pęknięcia

Pęknięcia to wzdłużne rozdzielenia włókien drewna będące następstwem naprężeń przekraczających wytrzymałość drewna na rozciąganie lub ściskanie.

W drewnie okrągłym pęknięcia mogą powstawać wskutek:

• naprężeń powstałych pod działaniem sił zewnętrznych, najczęściej w drzewach rosnących (wiatr, okiść);
• naprężeń powstałych w wyniku nierównomiernego wysychania drewna ściętego;
• zakłóceń równowagi naprężeń istniejących w drzewie rosnącym podczas ścinki, wyrzynki kłód, a następnie obróbki drewna.

Pęknięcia znacznie obniżają jakość drewna, a stopień zmniejszenia wartości technicznej zależy od wielkości pęknięcia i miejsca ich występowania. Ponadto pęknięcia stwarzają sprzyjające warunki do rozwoju grzybów.

Pęknięcia w zależności od położenia dzieli się na czołowe (wewnętrzne) występujące w środkowej części drewna okrągłego i nie dochodzące do jego obwodu; boczne i czołowo-boczne (zewnętrzne) biegnące od obwodu pnia ku rdzeniowi. Ich szerokość największa na powierzchni zewnętrznej (pobocznicy) zmniejsza się w miarę przesuwania się w głąb pnia lub kłody. Pęknięcia zewnętrzne powstają pod wpływem naprężeń rozciągających, działających w kierunku stycznym do obwodu pnia.

Odmianami pęknięć czołowych, widocznych na czole drewna okrągłego w postaci szczeliny są pęknięcia:

• rdzeniowe - przechodzące przez rdzeń w kierunku promieniowym i zwężające się w kierunku obwodu pnia, które dzielą się na proste, załamane i gwiaździste. W zależności od przyjętej metody oceny w przypadku pęknięcia rdzeniowego mierzy się długość pęknięcia widocznego na powierzchni czoła wyrażonego w cm, a w pęknięciu załamanym lub gwiaździstym określa się szerokość strefy zamykającej pęknięcie i wyraża jej wymiar w cm. W obu przypadkach wynik pomiaru odnosi się do średnicy czoła;
• pęknięcia okrężne to pęknięcia przebiegające wzdłuż słoja rocznego. Występują one na przekroju poprzecznym drewna okrągłego w postaci łukowatych szczelin lub kołowych w związku z czym wyróżnia się dwie odmiany: pęknięcia łukowe i pełne. Pęknięcia okrężne występują najczęściej na granicy między wąskosłoistym drewnem przyrdzeniowym, a szerokosłoistym drewnem późniejszych przyrostów. Pęknięcia okrężne w zależności od przyjętej metody mierzy się jako średnicę okręgu, w którym zamyka się pęknięcie i wyraża w cm w odniesieniu do średnicy czoła lub wyraża jako procent średnicy;
• pęknięcia boczne są to pęknięcia widoczne na pobocznicy drewna okrągłego biegnące wzdłuż włókien od obwodu pnia zwężające się ku rdzeniowi. Pęknięcia te powstają pod wpływem naprężeń rozciągających działających w kierunku stycznym do obwodu pnia i dzielą się na: z przesychania i mrozowe.

Pęknięcia z przesychania (desorpcyjne) to pęknięcia powodowane nierównomierną kurczliwością warstw zewnętrznych i wewnętrznych drewna okrągłego w czasie jego wysychania, rozpoczynające się na obwodzie lub czole drewna okrągłego i zwężające się ku rdzeniu.

Pęknięcia mrozowe to pęknięcia promieniowe spowodowane przez działanie mrozu (gwałtownych zmian temperatury) przebiegające od bielu w kierunku rdzenia i występujące na znacznej długości pnia zwykle w jego dolnej części. Często pęknięciu mrozowemu towarzyszy powstanie tkanki przyrannej zwanej listwą mrozową, którą najczęściej spotyka się u gatunków liściastych takich jak: buk, grab, dąb, jesion i lipa. Pomiar: w zależności od przyjętej metody mierzy się długość i szerokość pęknięcia lub na czole wielkość strefy objętej wadą i odnosi do średnicy czoła. W normach EN wyróżnia się również pęknięcia od uderzenia pioruna. W przypadku pęknięć bocznych mierzy się ich długość podając wynik w cm lub jako procent długości;

• pęknięcia czołowo-boczne przebiegają przez część średnicy czoła drewna lub całe czoło oraz pobocznicę wzdłuż włókien drewna. W zależności od rozmiaru występowania dzielą się na niegłębokie, głębokie i przechodzące (rozłup i odłup).

Źródło: Praca zbiorowa „Poradnik użytkowania lasu” Warszawa 2000