Różnice

Różnice między wybraną wersją a wersją aktualną.

Odnośnik do tego porównania

t:typy-systemow-korzeniowych [2013/09/15 12:41] (aktualna)
Linia 1: Linia 1:
 +**Typy systemów korzeniowych**
 +
 +Miarodajnymi cechami określającymi pokrój systemu korzeniowego są kształt, kierunek wzrostu i rozkład grubych korzeni, a ponadto liczba, kształt i rozkład [[k:korzen|korzeni]] drobnych.
 +
 +W zależności od siły wzrostu korzenia głównego i rozmieszczenia korzeni bocznych wyróżniamy trzy zasadnicze typy systemów korzeniowych:
 +
 +  * [[palowy]],
 +  * [[sercowaty (ukośny)]], 
 +  * [[poziomy (płaski)]].
 +
 +Przy ocenie i charakterystyce typu systemu korzeniowego [[d:drzewa]], oprócz grubych korzeni, bierze się także pod uwagę kształt, liczbę i rozkład drobnych korzeni.
 +
 +Przy nie zakłóconym rozwoju korzeni drzewa można stwierdzić nieznaczną bądź dużą liczbę wytworzonych drobnych korzeni zgrupowanych w wiązki w pewnych miejscach, bądź też rozrzuconych pojedynczo na całej powierzchni korzenia. W pierwszym przypadku powstaje tzw. **typ intensywny** (skupiony), w drugim zaś typ **ekstensywny** (rozwlekły).
 +
 +[[s:sosna zwyczajna|Sosna]], [[j:jodla pospolita|jodła]], [[s:swierk pospolity|świerk]], [[m:modrzew europejski|modrzew]], [[d:dab quercus|dąb]] i [[w:wiaz ulmus|wiąz]] wytwarzają typ ekstensywny; [[b:buk pospolity|buk]], [[g:grab pospolity|grab]], [[t:topola osika|osika]], [[b:brzoza brodawkowata|brzoza]], [[k:klon acer|klon]] i [[l:lipa tilia|lipa]] — typ intensywny. 
 +
 +Na ogół drzewa liściaste wykazują większą skłonność do rozgałęziania się korzeni niż drzewa iglaste.
 +
 +Między tymi zasadniczymi typami systemów korzeniowych istnieje wiele form pośrednich (np. [[k:klon jawor|jawor]]), przy czym należy pamiętać, że typ systemu korzeniowego zależy nie tylko od cech gatunkowych i wieku drzewa, lecz także od właściwości [[g:gleba lesna|gleby]], na której drzewo rośnie. Na glebach ubogich, suchych i przepuszczalnych, drzewa wytwarzają na ogół korzenie głębiej i szerzej rozrastające się niż na glebach żyznych i wilgotnych. Na przykład sosna, dąb i inne [[g:gatunek|gatunki]] wytwarzające głęboki system korzeniowy, jeśli rosną na glebach płytkich lub podmokłych, tworzą system korzeniowy poziomy, taki jaki normalnie ma świerk. [[o:olsza alnus|Olsza]] rosnąca na glebach świeżych wykształca zwykle system korzeniowy ukośny, natomiast rosnąca na glebach silnie podmokłych — poziomy.
 +
 +Głębokość, do jakiej dochodzą korzenie w glebie, jest zmienna i zależy od bardzo wielu różnych czynników. O pionowym zasięgu korzenia decyduje gatunek drzewa, jego wiek, właściwości gleby, a zwłaszcza jej głębokość itd. Korzenie młodych brzóz zagłębiają się wyraźnie kolankowato, niegłęboko pod powierzchnią; starsze brzozy mają charakterystyczne sercowate systemy korzeniowe, korzeń palowy jest skrócony, a z niego węzłowo wyrastają mniej więcej jednakowo rozwinięte korzenie boczne. 
 +
 +Korzenie boczne [[s:sosna gorska|kosodrzewiny]] wytwarzają gęstą sieć powierzchniowo rozpostartą. W glebach wilgotnych system korzeniowy jest mniej rozwinięty niż w suchych. W glebach ubogich w pokarmy jest on bardziej rozwinięty i przenika do większej głębokości.
 +
 +Drzewa o silnie rozwiniętym korzeniu palowym skuteczniej mogą opierać się działaniu silnych wiatrów oraz korzystać z wody i pokarmów znajdujących się głębiej w glebie. Stopień wykorzystania pokarmów zawartych w glebie zależy zresztą nie tylko od tego, jak głęboko zakorzenia się drzewo, lecz także od wielkości i stopnia rozgałęzienia całego systemu korzeniowego. Dlatego forma systemu korzeniowego może być w pewnej mierze wskaźnikiem przystosowania się rośliny do warunków środowiska, w którym żyje.
 +
 +Między wzrostem systemu korzeniowego a wzrostem części nadziemnej drzewa, a zwłaszcza jego [[k:korona|korony]], istnieje złożona współzależność. Drzewa o rozłożystej koronie, rosnące na otwartej przestrzeni, mają znacznie większą masę korzeni niż drzewa rosnące w [[z:zwarcie drzewostanu|zwarciu]] i mające wskutek tego koronę słabiej rozwiniętą. Każde silniejsze uszkodzenie korony wpływa na wzrost systemu korzeniowego, a silniejsze uszkodzenie korzeni wpływa hamująco na wzrost nadziemnej części drzewa.
 +
 +Z upływem czasu obserwujemy obumieranie krótkich korzeni, podobnie jak gałęzi w koronie, następuje tzw. oczyszczanie się.
 +
 +**Inne rodzaje korzeni roślin drzewiastych.**
 +
 +Na korzeniach drzew niektórych gatunków liściastych mogą powstawać pąki, które nieraz rozwijają się w pędy nadziemne. Pąki takie, tzw. **pąki przybyszowe**, powstają podobnie jak korzenie boczne endogenicznie z perycyklu. Rozwinięte z nich pędy przybyszowe nazywamy **odroślami korzeniowymi**. Zdolnością tworzenia odrośli korzeniowych odznaczają się np. osika, [[o:olsza szara]], [[r:robinia akacjowa|robinia]], [[m:malina wlasciwa|malina]].
 +
 +Podobnie jak z korzeni mogą wyrastać pędy przybyszowe, tak z pędów niektórych roślin drzewiastych mogą wyrastać **[[k:korzenie przybyszowe]]**, szczególnie łatwo w wypadku zetknięcia się pędów z wilgotnym podłożem. Takie korzenie różnicują się najczęściej endogenicznie z tkanki stałej, przekształcającej się w tkankę twórczą. Wykształcają się one tylko w pewnych miejscach i często powstają w określonej liczbie. Odcięte [[p:pędy]], części pędów lub [[l:liscie|liści]] wielu gatunków umieszczone w wilgotnej glebie, tworzą wkrótce u podstawy korzenie przybyszowe. Zdolność roślin do wytwarzania korzeni przybyszowych jest wykorzystywana do ich wegetatywnego rozmnażania (sadzonki, odkłady, kopczykowanie). Korzenie przybyszowe wyrastają zarówno z pędów nadziemnych, jak i podziemnych. W niektórych wypadkach służą one roślinie jako organy czepne i nazywamy je wtedy **korzonkami czepnymi.**
 +
 +Drzewa rosnące na terenach bagiennych (zwykle w krajach tropikalnych), na podłożu bardzo ubogim w tlen, gdzie dostęp powietrza do korzeni jest utrudniony, wytwarzają **[[k:korzenie oddechowe]]** (pneumatofory). Wykształcają one na górnej stronie rozpościerających się poziomo w mule korzeni, najczęściej nierozgałęzione, mocno zdrewniałe korzenie boczne, wznoszące się pionowo lub ukośnie i wystające ponad powierzchnię gleby na kształt pieńków. Ich rola polega na pobieraniu powietrza atmosferycznego otworami podobnymi do przetchlinek i doprowadzaniu go do części podziemnych przez tkankę przewietrzającą (aerenchymę) oraz umacnianiu drzewa w grząskim gruncie. Takie korzenie ma np. [[c:cypryśnik błotny]] (//Taxodium distichum//).
 +
 +Niektóre gatunki drzew w określonych warunkach wytwarzają korzenie o swoistej postaci, chroniące drzewa przed wywróceniem się. Są to **[[k:korzenie przyporowe]]** (skarpowe) lub deskowate, rosnące poziomo i odchodzące promieniście we wszystkich kierunkach od podstawy pnia, kształtem zaś przypominające deski ustawione kantem do góry. Szyja korzeniowa takich drzew wystaje ponad powierzchnię ziemi, a nasadowa część kilku grubych korzeni pierwszego rzędu tworzy deskowate skarpy, np. [[w:wiąz szypułkowy]] (//Ulmus laevis//).
  
t/typy-systemow-korzeniowych.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:41 (edycja zewnętrzna)