Typy pojemników do przechowywania i transportu sadzonek

Materiał sadzeniowy przeznaczony do przechowywania w chłodniach musi być natychmiast po wyjęciu z gleby i przesortowaniu umieszczony w skrzynkach lub pojemnikach, umożliwiających zabezpieczenie korzeni przed przesychaniem i ułatwiających dalszy transport tego materiału.

W leśnictwie używane są pojemniki wykonane z różnych materiałów: jednorodnych (drewno, tektura, papier, polietylen i polipropylen, metal, styropian) lub niejednorodnych (połączenie plastyku z metalem itp.). Przeważają pojemniki skrzynkowe wielokrotnego użytku. Do transportu sadzonek używane są pojemniki przeznaczone zwykle do hodowli i transportu oraz specjalne pojemniki do przechowywania i transportu sadzonek.

Podział pojemników do hodowli i transportu sadzonek

Sposób wykorzystania Kryterium ładunku
Jednosadzonkowe Wielosadzonkowe
Jednorazowe (bezzwrotne) Woreczki foliowe
Worki foliowe do sadzonek dużych
Baloty Nisuli
Doniczki celulozowo-torfowe
Baloty do przechowywania i transportu
Worki foliowe i papierowe
Wielokrotnego użytku
(zwrotne)
Pierścienie
Kosze platykowe do sadzonek dużych
ITace
Pojemniki GM
Otoczki z folii (pojemniki z Nawojowej)
HIKO1)
Plantek2)
Norrland Meho3)
Pojemniki skrzynkowe4)
- drewniane (Niskiego, Selwockiego)
- plastykowe (PP/PE, PNP)
Pojemniki PO-1, PO-25)
Pudła tekturowe6)

Stosowane w leśnictwie pojemniki powinny odpowiadać następującym wymaganiom:

  • masa opakowania nie powinna przekraczać 25 kg (przy pracach przenoszeniowo-załadunkowych wykonywanych przez kobiety), 50 kg (przy tych samych pracach doraźnie wykonywanych przez mężczyzn) - według przepisów bhp. Zgodnie z zasadami organizacji pracy masa opakowania z sadzonkami nie powinna przekraczać 20 kg.
  • wymiary opakowań powinny być znormalizowane, by stanowiły moduł wymiaru opakowań zbiorczych i skrzyni ładownej środka transportu oraz zapewniały maksymalne wykorzystanie pojemności przechowalni sadzonek.
  • konstrukcja pojemnika i materiał użyty do jego budowy powinny zabezpieczać sadzonki przed negatywnym wpływem czynników klimatycznych i uszkodzeniami mechanicznymi. Materiał konstrukcyjny winien być odporny na wilgoć i nie powinien oddziaływać toksycznie na sadzonki.
  • powinno się dążyć do stosowania opakowań jednorazowych (bezzwrotnych), umożliwiających sadzenie bezpośrednio z opakowania.

W zależności od wieku i wielkości sadzonek można je różnie umieszczać w pojemnikach.

Wyróżnia się cztery sposoby układania sadzonek z odkrytym systemem korzeniowym

Poziomo-równoległa (PR)

Polega na układaniu sadzonek poziomo. Postępowanie szczegółowe zależy od wielkości sadzonek i pojemnika. Jeśli wielkość pojemnika na to pozwala, sadzonki układa się naprzeciwległymi warstwami tak, aby systemy korzeniowe kolejnych warstw zachodziły na siebie i okrywa się substratem według potrzeb. Ten sposób pakowania szczególnie nadaje się dla sosny, gdyż objętość jej części nadziemnej jest kilkakrotnie większa niż korzeni. Sadzonki zapakowane tym sposobem są całkowicie zabezpieczone przed uszkodzeniami mechanicznymi w czasie transportu.

Pionowo-równoległa (PS)

Polega na ustawianiu w pojemnikach kolejnych warstw sadzonek pionowo i okrywaniu systemów korzeniowych substratem. Jeżeli wysokość pojemnika jest równa lub większa od całkowitej długości sadzonek, uzyskuje się pełną ochronę przed uszkodzeniami mechanicznymi.

Ukośno-równoległa (UR)

Jest powszechnie stosowana przy dołowaniu sadzonek. Polega na ukośnym układaniu kolejnych warstw sadzonek i okrywaniu ich systemów korzeniowych. Stosowana jest przy pakowaniu dużych sadzonek, zwłaszcza gatunków liściastych do pojemników. Ten sposób pakowania wykazuje zalety przy ustawianiu pojemników na stelażach w przechowalni, gdyż odległość między półkami może być mniejsza niż przy pakowaniu pionowo-równoległym. Również przy przewożeniu sadzonek na przyczepie ciągnikowej można je odpowiednio ustawić, aby powietrze w czasie ruchu pojazdu opływało je. Metoda ta jednak nie chroni części nadziemnych sadzonek przed uszkodzeniami mechanicznymi.

Poziomo-cylindryczna (PC)

Polega na układaniu sadzonek poziomo na kolistej lub kwadratowej podstawie, korzeniami do środka. Stosowana jest do pakowania sosny w pojemniki PO-1 i PO-2. Sposób ten nie chroni sadzonek przed uszkodzeniami mechanicznymi w czasie transportu.

W celu lepszego wykorzystania pojemności skrzynek, niekiedy stosuje się mieszane sposoby pakowania sadzonek. W zależności od typu i formy sadzonek, ich wysokości, wielkości partii oraz rodzaju i czasu trwania transportu należy stosować różne typy pojemników:

Skrzynka drewniana wg projektu A. Niskiego

Skrzynka o wymiarach 950x500x170 mm jest wykonana z desek o grubości 15 mm. Służy jako opakowanie do przechowywania i transportu sadzonek, głównie sosny jednoletniej. Sadzonki najlepiej układać poziomo-równolegle z zabezpieczeniem korzeni substratem. W skrzynkę można zapakować około 3000 sztuk sadzonek sosny 1/0. Przewidywany okres użytkowania skrzynki wynosi 5-7 lat. Skrzynka nadaje się do transportu i krótkotrwałego przechowywania sadzonek. Przy dłuższym przechowywaniu zachodzi niebezpieczeństwo infekcji grzybowych.

Skrzynka drewniana wg projektu Selwockiego

Skrzynka o wymiarach 650x420x320 mm wykonana jest z desek o grubości 12 mm. Służy jako opakowanie do przechowywania i transportu sadzonek, głównie sosny 1/0. W skrzynce układa się sadzonki metodą poziomo-równoległą z zabezpieczeniem systemów korzeniowych torfem lub mieszanką torfu z trocinami gatunków iglastych. W skrzynce mieści się 2000-5000 sztuk sadzonek. Przewidywany okres użytkowania 5-8 lat. Zakres użytkowania skrzynek drewnianych jest ograniczony długością okresu i warunkami przechowywania. W konstrukcji tych skrzynek ważne jest pozostawienie otworów w dnie umożliwiających odpływ wody, której obecność przez dłuższy czas może być powodem powstawania procesów gnilnych.

Pojemnik cylindryczny typu PO-1

Pojemnik PO-1, o podstawie koła, wykonany jest z prętów lub innych kształtowników stalowych. Wymiary pojemnika: 500x600x650 mm. Służy do przechowywania i transportu sadzonek sosny 1/0 i 2/0. Konstrukcja jest składana i wygodna w transporcie oraz magazynowaniu. Sadzonki pakuje się metodą poziomo-cylindryczna z zabezpieczeniem korzeni substratem lub mchem (tylko do transportu) oraz przekładaniem warstw sadzonek gałęziami świerkowymi (zabezpieczenie przed zaparzeniem). Do pojemnika pakuje się 8000-11000 sztuk sadzonek sosny 1/0. Pusty pojemnik ma masę 7-8 kg, a z sadzonkami 50-80 kg. Okres użytkowania określa się na 10 lat.

Pojemnik PO-2

Składany pojemnik PO-2, wykonany jest z rurek lub prętów i płaskowników stalowych oraz perforowanych płyt plastykowych lub pilśniowych laminowanych. Wymiary pojemnika: 500x500x550 mm. Pojemnik ten występuje w dwóch wariantach użytkowych:

  • do pakowania rocznych i dwuletnich sadzonek gatunków iglastych,
  • do pakowania sadzonek średnich i dużych.

Warianty pojemnika różnią się brakiem lub obecnością ścian bocznych. Pierwszy wariant pojemnika PO-2 służy do transportu i przechowywania sadzonek sosny. Sadzonki pakuje się metodą poziomo-cylindryczną, a korzenie zabezpiecza się torfem lub innymi komponentami. W pojemniku mieści się 6000-8000 sztuk sadzonek sosny 1/0. Masa pustego pojemnika około 6 kg. Drugi wariant pojemnika PO-2 służy do transportu i przechowywania sadzonek średnich i dużych różnych gatunków. Sadzonki układa się metodą poziomo-równoległą korzeniami do środka. Sadzonki duże układa się w jedną stronę, a korzenie zabezpiecza folią. Sadzonki średnie i duże pakuje się w ilości 300-2000 sztuk. Masa pustego pojemnika wynosi 7 kg. Pojemnik ten nie znalazł szerszego zastosowania w praktyce.

W leśnictwie stosowane są również skrzynki powszechnego użytku z tworzyw sztucznych (plastykowe, styropianowe), pozwalające na pakowanie, przechowywanie (długo- i krótkookresowe) oraz transport sadzonek. W naszym kraju dostępne są przede wszystkim skrzynki plastykowe wielorakiego zastosowania.

Skrzynka plastykowa PNP-7501

Skrzynka wykonana jest z polipropylenu. Wymiary skrzynki 600x400x200 mm, masa 2 kg. Sadzonki układa się metodą poziomo-równoległą lub pionowo-równoległą z zabezpieczeniem korzeni substratem torfowym. Można w niej umieścić 1-2 tyś. sadzonek sosny 1/0. Skrzynka nie znalazła szerszego zastosowania z powodu częstego wysypywania się substratu używanego do zabezpieczania korzeni. Chociaż ażurowość tej skrzynki wynos tylko 14%, ale okrągłe otwory mają dużą średnicę.

Skrzynka plastykowa PP/PE

Wytwarzana jest jako konstrukcja stała z polipropylenu (PP) lub polietylenu (PE). Wymiary skrzynki: 600x400x200 mm. Sadzonki w skrzynce można układać metodą poziomo-równoległą, ukośno-równoległą lub pionowo-równoległą z zabezpieczeniem korzeni torfem, torfem z trocinami i torferr z kompostem. Skrzynka mieści około 1500-250C sztuk sadzonek sosny 1/0. Służy do przechowywania i transportu sadzonek, głównie rocznej sosny. Ażurowość skrzynki wynosi 23%, a podłużny kształt otworów zapobiega wysypywaniu się substratu w czasie transportu. Mimo zalet skrzynka ta nie znalazła szerszego zastosowania w leśnictwie. Jako przyczyny można wymienić stosunkowo wysoką cenę, małą wytrzymałość na uszkodzenia mechaniczne oraz krótki okres użytkowania (3-4 lata).

Z innych opakowań na uwagę zasługują pudła ortonowe, baloty foliowe i worki foliowe.

Pudła kartonowe

Występują w dwóch wielkościach: małe i duże. Pudło małe, o wymiarach 22x20x30 cm, ma masę 3,3 kg a po umieszczeniu w nim 800 sztuk sadzonek sosny 1/0 masa jego wzrasta do 3,0-3,5 kg. Pudło duże, o wymiarach 46x20x30 cm, waży 3.5 kg, a po zapakowaniu 1200 sztuk sosny 1/0 lub 500 sztuk sosny 2/0 ma masę około 5,9 kg. Pudła ,vykonane są z trójwarstwowej tektury o łącznej grubości 4-5 mm i zamykane pokrywą. Pudła wymagają parafinowania. Do pudeł można pakować małe sadzonki iglaste i liściaste o długości całkowitej 30 cm. Przy pakowaniu można stosować metodę poziomo-równoległą lub pionowo-równoległą, ale bez zamykania pudła.

Pakowanie do pudeł nie jest pracochłonne. Panowanie 1000 sztuk sadzonek trwa od 0,2 do 0,25 godz. Najlepiej jest pakować wprost na grzędzie. Pudła stwarzają dobre warunki przechowywania bardzo dobrze zabezpieczają sadzonki przed jszkodzeniami mechanicznymi. Można je traktować jako opakowanie bezzwrotne lub zwrotne. Zaletą tego opakowania jest możliwość pobierania sadzonek do sadzenia w uprawie bezpośrednio z pudeł.

Baloty foliowe

Baloty foliowe do transportu sadzonek robi się z folii odpadowej (worki foliowe, zużyte pokrycie namiotów itp.) w sposób pokazany na. Płat folii winien mieć szerokość nieco większą niż oodwójna długość korzeni sadzonek przeznaczonych do pakowania, długość od 1,0 do 1,5 m. Jako substratu używa się torfu zmieszanego z trocinami, igliwiem świerkowym i innymi substratami organicznymi dobrze utrzymującymi wilgoć. Wilgotny substrat układa się do połowy szerokości płata folii warstwą o grubości 2-3 cm. Na nim układa się sadzonki tak, aby systemy korzeniowe stykały się z substratem. Następnie korzenie przesypuje się substratem i okrywa je drugą częścią folii, zwija i zawiązuje balot. Sporządzenie balotu nie jest pracochłonne. Zapakowanie 1000 sztuk sosny 1/0 trwa 0,20 godz. przy użyciu 12 kg substratu. Tyle samo czasu zajmuje zapakowanie sosny 2/0 przy podwójnej ilości substratu. Z kolei 1000 sztuk sadzonek modrzewia pakuje się w ciągu 0,5 godz. i zużywa 72 kg substratu. Masa balotu uzależniona jest od gatunku i wielkości sadzonek i ilości substratu. Zapakowane 250 sztuk rocznej sosny w balocie waży 3,8 kg.

Baloty spełniają dobrze swoją rolę zarówno przy przechowywaniu sadzonek w przechowalniach, jak i w dołach, a także pod okapem drzewostanu. Należy je ustawiać w miejscu zacienionym. Zależnie od pogody (temperatura) można je przechowywać przy uprawie leśnej nawet ponad 2 tygodnie. Balot daje możliwość sadzenia bezpośrednio z pojemnika, który zapewnia ochronę systemu korzeniowego w czasie transportu ze szkółki do miejsca sadzenia. Nie należy jednak pozostawiać opakowania balotu na uprawie, gdyż zaśmieca to las. Folię z balotu można użyć powtórnie.

Worki polietylenowe i papierowe

Worki stosowane są przede wszystkim w chłodniach do przechowywania sadzonek, z kolei w transporcie jako opakowanie zwrotne lub bezzwrotne. Worki polietylenowe mają wiele zalet. Polietylen dobrze przepuszcza dwutlenek węgla, niweluje skoki temperatur, a wewnątrz utrzymuje wysoką wilgotność powietrza, chroniącą sadzonki przed deprecjacją. Nadmiar pary wodnej uchodzi przez luźno zawiązaną górną część lub przez pozostawione otwory wentylacyjne. Worki polietylenowe zalecane są szczególnie do tych typów przechowalni, w których trudne jest utrzymanie odpowiednio wysokiej wilgotności powietrza lub w pomieszczeniach, gdzie zapewnione jest utrzymanie się temperatury powietrza poniżej 10°C. Do przechowywania wykorzystuje się worki z folii polietylenowej o grubości 0,05-1,00 mm i wymiarach 120×60 cm, które mieszczą maksymalnie 1000 sztuk sadzonek małych. Sadzonki przed zapakowaniem w worki można wiązać w pęczki po kilkadziesiąt lub nawet kilkaset sztuk (w zależności od wielkości sadzonek), można je także wkładać luzem. Worki po napełnieniu należy natychmiast zawiązać, pozostawiając w miejscu zawiązania otwór o średnicy około 2 cm (średnica palca). Zapobiega to nadmiernemu gromadzeniu się w worku wyparowującej z sadzonek wilgoci.

Worki powinny posiadać etykietę zawierającą dane: nazwę szkółki, datę wyjęcia ze szkółki i czas przechowywania, gatunek i liczbę sadzonek. Napełnione worki ustawia się w ciemnym pomieszczeniu, luźno obok siebie na ziemi lub na półkach, w naturalnym położeniu (korzenie sadzonek do dołu). Przy korzystaniu z regałów półki powinny mieć szerokość ok. 70 cm. a odstępy między półkami projektuje się tak, aby nad workami była wolna przestrzeń. Optymalna temperatura pomieszczenia, w którym przechowywane są sadzonki w workach z folii, waha się w granicach od +2 do +4°C. Sadzonki w workach z folii można przechowywać od jesieni aż do późnej wiosny. Metoda ta najlepiej nadaje się do przechowywania sadzonek gatunków iglastych. W czasie składowania należy sprawdzać temperaturę i stan sadzonek.

Transport sadzonek jest ważnym elementem odnawiania i zalesiania lasu. Konieczność transportowania sadzonek wynika z oddzielenia terytorialnego miejsca wyhodowania lub pozyskania sadzonek od powierzchni odnawianych lub zalesianych. Materiał sadzeniowy jest przemieszczany w obrębie szkółki (transport wewnętrzny), jak też przewożony na miejsca sadzenia lub przekazywany innym odbiorcom (transport zewnętrzny). Zasadniczy warunek, który musi być spełniony w czasie transportu to zachowanie żywotności sadzonek.

Specjalnej ochrony przed niekorzystnym działaniem warunków klimatycznych i uszkodzeniami mechanicznymi wymaga system korzeniowy sadzonek. Liczne korzenie drobne, mające największe znaczenie fizjologiczne i zdolność regeneracji, przy wyjmowaniu sadzonek z grząd ulegają zawsze i w dużym stopniu zniszczeniu. Szkody te dotyczą zwłaszcza sadzonek gatunków iglastych, które w momencie sadzenia dysponują ukształtowaną w szkółce wielkością aparatu asymilacyjnego. W mniejszym stopniu odnosi się to do gatunków liściastych ponieważ te, posadzone w stanie bezlistnym, wytwarzają tylko taką powierzchnię asymilacyjną i transpirującą, na jaką pozwala istniejący system korzeniowy i warunki klimatyczne w miejscu wzrostu. Dalsze uszkodzenia korzeni mogą powstać w czasie ich transportu. Wyróżnia się uszkodzenia mechaniczne (kaleczenie, obrywanie, plątanie korzeni) uszkodzenia związane z oddziaływaniem warunków meteorologicznych (przesuszenie, przemarznięcie i zaparzenie korzeni).

Sadzonki mogą być transportowane w pojemnikach lub luzem. Przy transporcie sadzonek w pojemnikach do transportu, uszkadzanie korzeni w zasadzie nie występuje. Mogą powstawać uszkodzenia pędów sadzonek przy transporcie luzem, jak i opakowanych, jeżeli opakowania te nie chronią pędów. Należy zwrócić uwagę na łatwe do przeoczenia obłamywanie pączków wierzchołkowych sosny.

Transport sadzonek powinien być zorganizowany tak, by uszkodzenia sadzonek były jak najmniejsze. Istnieją dwa systemy organizacji transportu sadzonek:

  • szkółka dostarcza sadzonki do odbiorcy,
  • odbiorca odbiera sadzonki ze szkółki.

W kraju stosowany jest powszechnie drugi z wymienionych systemów, w innych krajach stosowane są obydwa systemy. Najlepszym sposobem zabezpieczenia sadzonek z odkrytym systemem korzeniowym jest ich pakowanie. Pakowanie sadzonek w baloty do przechowywania i transportu lub w pudła tekturowe nie tylko chroni sadzonki przed uszkodzeniami w czasie przewozu, lecz stwarza możliwość lepszego zorganizowania transportu i sadzenia, co w rezultacie zmniejsza nakłady pracy i polepsza wykorzystanie środków transportu. Umożliwiają również sadzenie bezpośrednio z opakowań, dając ciągłą osłonę systemów korzeniowych od szkółki do momentu sadzenia.

1) , 2) , 3) Nie stosowane w kraju
4) , 5) , 6) bezzwrotne
t/typy-pojemnikow-do-przechowywania-i-transportu-sadzonek.txt · ostatnio zmienione: 2014/03/28 19:16 (edycja zewnętrzna)