Różnice

Różnice między wybraną wersją a wersją aktualną.

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
+====== Topola osika ======
+**TOPOLA OSIKA** — //Populus tremula// L.
+===== Występowanie =====
+[[t:topola-osika|Osika]] występuje niemal w całej Europie od Półwyspu Pirenejskiego, z wyjątkiem południowej Hiszpanii, aż po Ural. Na północy dochodzi do 70° szerokości geograficznej (Skandynawia), występuje także na północnych obszarach Rosji. Na południu rośnie głównie: w Alpach, Pirenejach, Apeninach, na Bałkanach, w Atlasie i górach Azji Mniejszej. Zasięgiem swoim obejmuje także: Azję północną (Syberia) i północno-wschodnią (Daleki Wschód aż po Japonię), Chiny i Mongolię oraz kraje środkowej Azji aż do Himalajów. W górach sięga do 1500 m npm ([[d:drzewa|drzewa]]) i 2000 m npm ([[k:krzewy|krzewy]]). Na północy dochodzi do granicy [[l:las|lasu]] i tundry. Tutaj, podobnie jak i w górach, wyrasta tylko w niskie drzewka lub pozostaje krzewem. Najlepsze warunki wzrostu znajduje w europejskiej części Rosji w strefie między 53° a 60° szerokości geograficznej północnej (Bugała 1973). W Polsce występuje na obszarze całego kraju.
+{{ :p:populus-t..jpg?330 Topola osika}}
+Lite [[d:drzewostan|drzewostany]] tworzy w krajach nadbałtyckich i pomocnych regionach europejskiej części Rosji. W Europie środkowej występuje jako [[g:gatunek-domieszkowy|domieszka]] lub [[g:gatunek|gatunek]] o charakterze przejściowym (przedplonowym).
+Na tak znacznym obszarze występowania wytworzyła odrębne formy klimatyczne i edaficzne, które jednak nie różnią się między sobą cechami morfologicznymi. Pod tym względem osika wykazuje małą zmienność w porównaniu z [[t:topola-biala|topolą białą]] i [[t:topola-czarna|czarną]]. Osikę często dzieli się na dwa typy, a to:
+  * terenów górskich i północnych,
+  * terenów nizinnych środkowej i południowej Europy.
+Wartościowy typ północny występuje m.in. w Polsce, zaś typ nizinny ma cechy niekorzystne. Za najcenniejsze [[e:ekotypy|ekotypy]] uznaje się te, które charakteryzują się szybkim przyrostem, odpornością na zgniliznę rdzeniową i wartościowym [[d:drewno|drewnem]]. Zdaniem Bugały (1955) szybko rosnące osiki o prostym [[p:pien|pniu]], nie wykazujące w wieku 50-70 lat porażenia pnia przez hubę, odznaczały się zawsze [[k:kora|korą]] jasno-szaro-zieloną, schodzącą do podstawy pnia. Drzewa te cechowały się ponadto zwartymi [[k:korona|koronami]] i doskonale [[o:oczyszczanie-sie-pnia|oczyszczonymi]] pniami.
+===== Wymagania siedliskowe =====
+==== Klimat ====
+Gatunek ten występuje w bardzo różnych warunkach klimatycznych od gorących, suchych, półpustynnych obszarów Afryki północnej do wilgotnych i chłodnych rejonów Skandynawii. Rośnie w stepach południowej Rosji i Ukrainy oraz na pomocnych chłodnych i wilgotnych obszarach Rosji. Występuje w klimacie wybitnie kontynentalnym (niziny Syberii) i w wilgotnym, morskim klimacie Dalekiego Wschodu (Bugała 1973).
+==== Światło ====
+Wśród naszych gatunków drzew leśnych osika należy do grupy gatunków najbardziej światłożądnych. Jej minimum świetlne (tzw. wskaźnik "L min") wynosi 11%, a więc tyle co u [[b:brzoza-brodawkowata-charakterystyka-hodowlana|brzozy]].
+Według Sčepteva i Pavlenki, jak podaje Obmiński (1973), siewki są bardziej wytrzymałe, znoszą bowiem ocienienie np. przez [[b:brzoza-brodawkowata|brzozy]].
+{{ :p:populus-tremula.jpg? 400x270|Topola osika}}
+==== Temperatura ====
+W warunkach Polski osika odznacza się na ogół dużą odpornością na silne mrozy i przymrozki, wytrzymując znaczne wahania temperatury powietrza. Nie doznaje szkód od letnich upałów, jeśli nie idą one w parze z silnymi i długotrwałymi suszami [[g:gleba-lesna|gleby]] (Obmiński 1973).
+==== Wilgotność ====
+Na wymagania wilgotnościowe wskazują w pewnym stopniu warunki klimatyczne, w jakich może rosnąć osika. Wymagania te można bliżej poznać analizując gospodarkę wodną osiki. Okazuje się bowiem, że w porównaniu z topolą czarną, osika w czasie letnich suszy oszczędniej gospodaruje wodą. W przypadku utrudnienia zaopatrzenia w wodę osika natychmiast bardzo silnie ogranicza transpirację, przy czym w wyniku zamknięcia szparek słabnie również jej asymilacja, lecz drzewo przez dłuższy czas zachowuje swoje [[l:liscie|liście]] bez przebarwienia i w dobrej na ogół żywotności. Topola czarna w takich samych warunkach traci znaczną część swych liści.
+Największą wrażliwość na niedobór wilgoci w środowisku wykazuje osika (podobnie jak i inne gatunki drzew) w fazie kiełkowania [[n:nasiona|nasion]]. W późniejszych okresach życia, zwłaszcza po wykształceniu [[k:korzen|korzeni]], osika tym łatwiej wytrzymuje przejściowe susze, im korzystniejsze są pozostałe warunki ekologiczne (Obmiński 1973).
+==== Gleba ====
+Największe rozmiary i najlepszą jakość osiąga na świeżych, gliniasto-piaszczystych, próchniczych, pulchnych, bogatych w składniki pokarmowe i dość głębokich [[g:gleba-lesna|glebach leśnych]]. Doskonale rośnie na [[m:mady-rzeczne|madach]] (Materiały ETH).
+Wymaga gleb z ruchomą wodą gruntową, znosi okresowe zalewanie. Nie spotyka się jej lub występuje bardzo rzadko na stanowiskach suchych, a więc na głębokich piaskach bez względu na [[t:typ-gleby|typ gleby]] oraz na glebach wilgotnych, silniej zakwaszonych (pH poniżej 4,5 zwłaszcza w głębszych warstwach). Na stanowiskach suchych, słonecznych, eksponowanych na wiatry, jak również na torfowiskach wykształca krótki i gruby pień, z krótkim i nieregularnym ugałęzieniem (Obmiński 1973).
+Szeroka amplituda ekologiczna nie oznacza więc, że rośnie ona dobrze we wszystkich warunkach.
+===== Siedliskowe typy lasu =====
+Osika uznawana jest, wśród naszych rodzimych topól, za gatunek typowo leśny. Stanowi ona w składzie naszych drzewostanów cenną domieszkę szybko rosnącą. Może występować na siedliskach borów mieszanych, jednak najlepiej rozwija się, najdłużej utrzymuje zdrowe drewno i osiąga największe wymiary na siedliskach żyznych [[l:las-swiezy-lsw|lasu świeżego]], [[l:las-wilgotny-lw|lasu wilgotnego]] i [[o:ols-ol|olsu]]. Na siedlisku [[l:las-mieszany-swiezy-lmsw|lasu mieszanego świeżego]] należy obok [[m:modrzew-larix|modrzewia]] i brzozy do najważniejszych domieszek (Trampler i in. 1990). Występuje też na siedliskach lasów i lasów mieszanych na wyżynach, pogórzu i w górach, gdzie często osiąga znaczne rozmiary i gonne pnie.
+===== Zagrożenia abiotyczne =====
+  - Mrozy i przymrozki: nie stanowią zagrożenia.
+  - Śnieg: często ulega śniegołomom (obłamywanie gałęzi).
+  - Wiatr: ulega wykrotom z uwagi na płytki system korzeniowy.
+  - Upały: mało wrażliwa.
+  - Susze: dobrze znosi susze atmosferyczne, ale jest mniej wytrzymała na susze glebowe (Materiały ETH, Obmiński 1973).
+===== Wrażliwość na zanieczyszczenia przemysłowe =====
+Osika należy do gatunków mniej wrażliwych na oddziaływanie [[o:odpornosc-drzew-i-krzewow-gatunkow-iglastych-wedlug-wzrastajacej-wrazliwosci-lisci-na-oddzialywanie-so2|SO2]], wrażliwych na [[o:odpornosc-drzew-i-krzewow-wedlug-wzrastajacej-wrazliwosci-lisci-na-oddzialywanie-ozonu-i-pan|ozon]] (Akkermann 1987), a mało wrażliwych na NaCl. Gatunek ten zaliczany jest do drzew odpornych na uszkodzenia powodowane przez kompleks czynników występujących w rejonach przemysłowych, w związku z tym zalecana jest do wprowadzania w rejonach przemysłowych na niektórych siedliskach w strefie silnych zagrożeń.
+===== Wzrost i produkcyjność =====
+Osika jest gatunkiem szybko rosnącym, w pierwszym roku osiąga ponad 1 m wysokości, a w drugim do 2 m. W wieku 40 lat dorasta do 20 m wysokości. Dożywa 90-100 lat (rzadziej 150); osiąga wówczas wysokość 35 m i pierśnicę 150 cm (Lesnaja Enciklopedija 1985).
+Możliwości produkcyjne osiki dla siedlisk I bonitacji obrazuje poniższe zestawienie (Szymkiewicz 1971):
+^  Wiek  ^  Wysokość  ^  Liczba drzew w drzewostanie głównym  ^  Miąższość grubizny drzewostanu głównego  ^ Sumaryczna produkcja grubizny  ^  [[b:biezacy-przyrost-miazszosci|Bieżący przyrost roczny grubizny]]  ^^^
+|  (lata)  |  (m)  |  (szt./ha)  |  (m³/ha)  |  (m³/ha)  |  (m³/ha)  |||
+|  20  |  12,4  |  2460  |  134  |  177  |  10,8  |||
+|  40  |  20,6  |  1060  |  290  |  418  |  12,0  |||
+|  60  |  26,5  |  655  |  437  |  633  |  9,9  |||
+|  80  |  30,2  |  505  |  531  |  773  |  6,0  |||
+|  100  |  31,4  |  450  |  572  |  837  |  2,3  |||
+===== Odnawianie =====
+{{ :p:2650-populus-tremula-topol-osika-2.jpg?310x233|Topola osika}}
+Osika jest gatunkiem pionierskim, anemochorycznym, produkującym corocznie ogromną ilość nasion, które zaopatrzone w lotny puch są łatwo przenoszone przez wiatr na odległość kilometra i dalej (Niestierow 1954). Jako gatunek pionierski dla zbiorowisk leśnych pojawia się wszędzie tam, gdzie warunki świetlne na to pozwalają. Dzięki temu odgrywa istotną rolę w sukcesji wtórnej, pełniąc rolę naturalnego przedplonu. Daje także odrosty korzeniowe. Niesłusznie uważana za „chwast leśny", była często niepotrzebnie eliminowana. Osika podobnie jak i brzozy pojawia się [[s:samosiew|samosiewnie]] bez specjalnych prac przygotowawczych. Usunięcie osiki z wielu kompleksów leśnych uniemożliwia uzyskanie [[n:naturalne-odnowienie-lasu|odnowienia naturalnego]]. W takich warunkach zalecać należy [[s:sztuczne-odnowienie-lasu|odnowienie sztuczne]].
+W latach pięćdziesiątych podjęto w Polsce starania, ażeby zwiększyć udział osiki w składzie drzewostanów. Opracowano w tym celu metody pozyskania nasion (metoda Billika) i produkcji materiału sadzeniowego zarówno pochodzenia generatywnego, jak i wegetatywnego (metody Jansona — rozmnażanie ze zrzezów korzeniowych o średnicy 2-6 mm oraz ze zrzezów zielnych pozyskanych z odrośli korzeniowych (Tyszkiewicz, Obmiński 1963, Ilmurzyński 1969). Jednak wzrost udziału osiki w drzewostanach nadal był niewielki. Przyczyną tego był, zdaniem Tyszkiewicza, niewłaściwy sposób przygotowania gleby (talerze, pasy itp.), który odpowiadał gatunkom drzew wolno rosnących w pierwszych latach życia, ale nie był odpowiedni dla osiki. Gatunek ten wymaga dobrych warunków do rozwinięcia płytkiego systemu korzeniowego i wszelkie przeszkody odbijają się szkodliwie na jego wzroście i zdrowotności. W związku z tym Tyszkiewicz zaleca, aby glebę przygotowywać na poletkach 3,5 x 3,5 m lub 5 x 5 m. Liczba takich poletek powinna być dostosowana do udziału procentowego osiki w składzie odnowienia. Glebę przerabia się całkowicie, usuwając żywą pokrywę. Na tak przygotowanych poletkach wysadza się 5 do 9 sadzonek w [[w:wiezba|więźbie]] 1,5 x 1,5 m. Poletka zaleca się trzymać przez 2-3 lata w czarnym ugorze, chroniąc jednocześnie przed zwierzyną. Wprowadzone w podany sposób osiki wybranych kultywarów odnawiałyby się w dalszych pokoleniach z odrostów korzeniowych, powstających obficie po wyrębie drzew.
+Za celowością wegetatywnego rozmnażania osiki przemawia fakt, że także w lasach o charakterze pierwotnym (np. Puszcza Białowieska) większość osik powstaje z odrośli (Tyszkiewicz, Obmiński 1963). Dla wzmożenia rozmnażania osiki Tyszkiewicz zaleca odsłaniać powierzchnię gleby wokół pniaków po wyciętych osikach. Usunięcie [[p:podszyt-lesny|podszytu]], [[k:krzewinki|krzewinek]], roślinności zielnej w promieniu kilku metrów od pniaka stwarza bowiem korzystniejsze warunki, w których odrosty korzeniowe zjawiają się liczniej i szybciej wzrastają. Dążąc do zapobieżenia odnawiania się osiki przez odrosty, np. gdy drzewo jest mało wartościowe lub podatne na zgniliznę, należy na rok przed wycięciem zaobrączkowac je. Zdarcie pasa [[k:kora|kory]] wraz z [[l:lyko|łykiem]] uniemożliwia doprowadzenie asymilatów do korzeni, co powoduje utratę zdolności dawania odrostów. Wykorzystanie siewu jest wprawdzie możliwe, lecz uznawane za najtrudniejszy sposób odnowienia (Tyszkiewicz, Obmiński 1963).
+Materiał sadzeniowy może pochodzić z nasion (sadzonki 1/0 lub 2/0) lub ze zrzezów. Osikę [[s:sadzenie-w-jamke|sadzimy w jamki]], troszcząc się o prawidłowe rozmieszczenie korzeni i właściwą głębokość, a mniej wyrośnięte [[s:sadzenie-w-szpare|sadzimy w szparę]]. Wprowadzamy ją w małych grupach na siedliskach, gdzie znajduje najlepsze warunki wzrostu, nie wyłączając strefy regla dolnego. Zalecana jest więźba 4 x 4 m (Burschel, Huss 1987). Z uwagi na szkody, jakie powoduje skrętak sosnowy, nie wprowadza się jej do upraw sosnowych.
+Wyselekcjonowane klony osiki mogą być wykorzystane do plantacyjnej uprawy, głównie w [[k:kraina-mazursko-podlaska-ii|Krainie Mazursko-Podlaskiej]], na siedliskach [[b:bor-mieszany-wilgotny-bmw|boru mieszanego wilgotnego]], [[l:las-mieszany-swiezy-lmsw|lasu mieszanego świeżego]] i [[l:las-swiezy-lsw|lasu świeżego]]. Zalecana jest więźba 3,5 x 3,5 m.
+----
+Źródło: Jaworski A. "Charakterystyka hodowlana drzew leśnych" Kraków 1995

t/topola-osika-charakterystyka-hodowlana.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:41 (edycja zewnętrzna)