Różnice

Różnice między wybraną wersją a wersją aktualną.

Odnośnik do tego porównania

r:rokitnik-zwyczajny [2013/09/15 12:41] (aktualna)
Linia 1: Linia 1:
 +====== Rokitnik zwyczajny ======
  
 +{{ :r:rokitnik_zwyczajny_2.jpg?nolink&200|}}
 +
 +**Rokitnik zwyczajny** - //Hippophae rhamnoides//  L.
 + 
 +Rokitnik zwyczajny należy do rodziny oliwnikowatych (//Elaeagnaceae//) obejmującej trzy gatunki [[k:krzewy|krzewów]] lub [[d:drzewa|drzew]]. Dawniej nazywano go rozmarynowcem. Swą nazwę wywodzi od wierzby rokity, gdyż ma podobne do niej liście. Rokitnik na stanowiskach naturalnych objęty jest ochroną prawną. 
 +
 +Łacińska nazwa gatunku powstała przez złożenie greckich słów: hippos - koń i phao - błyszczę, gdyż   w starożytnej Grecji owocami rokitnika karmiono konie, aby miały lśniącą sierść.
 +
 +Rokitnik występuje w stanie naturalnym w Europie, na Kaukazie, Syberii oraz w Azji Mniejszej i Środkowej. W Polsce rośnie na piaszczystych wydmach nadmorskich (np. pospolicie na urwiskach wyspy Wolin) oraz w dolinie Wisły i w górach (zwłaszcza w Pieninach).
 +
 +Jest to dwupienny cienisty krzew lub niskie drzewo dorastające do 7 m wysokości. [[l:liscie|Liście]] ma wydłużone, lancetowate, z wierzchu koloru oliwkowego, od spodu pokryte srebrnymi włoskami, kształtem oraz barwą przypominające liście niektórych [[w:wierzba-salix|wierzb]]. Kwiaty koloru żółtawozielonego pojawiają się najczęściej w kwietniu (przed rozwojem liści).
 +[[o:owoce|Owocami]] rokitnika są soczyste pestkowce o kształcie elipsoidalnym i zabarwieniu pomarańczowym, długości 6-8 mm i średnim ciężarze 0,5 g. Osadzone są na króciutkich ogonkach oblepiających gałązki, stąd rosyjska nazwa krzewu - oblepicha. Dojrzewają od końca sierpnia do października.
 +
 +Symbioza korzeni z mikroorganizmami glebowymi wytwarzającymi azot pozwala rokitnikowi rosnąć nawet na bardzo ubogich glebach. Zakorzenia się łatwo, wypuszczając liczne, bujne rozkrzewiające się odroślą, które mocno zespalają grunt, co ma istotne znaczenie przy utrwalaniu ruchomych piasków wydmowych. Swoimi odroślami może spowodować, nawet w dużej odległości, wysadzanie asfaltowej nawierzchni dróg.
 +Rokitnik dobrze rośnie na glebach lekkich i wapiennych w miejscach nasłonecznionych. Jest odporny na mróz, upały i suszę oraz na zanieczyszczenie powietrza dymami fabrycznymi.
 +
 +{{ :r:rokitnik_zwyczajny_1.jpg?nolink&300|}}
 +
 +W miąższu owoców znajduje się dużo tłuszczów (8-10 %), co jest rzadkim zjawiskiem wśród soczystych owoców. Zawierają one ponadto dość dużo kwasów (ponad 3 %), ale są średnio zasobne w cukry (5 %).
 +Wartość odżywcza owoców rokitnika polega jednak przede wszystkim na dużej zawartości  witaminy C. Ustępują pod tym względem jedynie owocom róży . Według polskich badań, jest jej średnio około 250 mg%, a według innych danych nawet 600-900 mg%. Ilość witaminy C wzrasta w miarę dojrzewania owoców. Według badań zagranicznych, niedojrzałe zawierają jej do 200 mg%, dojrzałe – do 450 mg%. Najmniej mrożone, zaledwie do 120 mg%.
 +
 +W owocach rokitnika nie stwierdzono enzymu  zwanego **askorbinazą**, powodującego utlenianie i rozkład kwasu askorbinowego. Dzięki temu witamina C w owocach dość długo się zachowuje, nawet po ich wysuszeniu. Najwięcej witaminy C w skórce owoców, dlatego nie należy jej usuwać w trakcie przetwarzania.
 +Owoce rokitnika zawierają poza tym dość znaczne ilości karotenoidów (prowitaminy A) oraz witaminy E (do 150 mg%) i P. Według polskich danych, średnia zawartość karotenoidów wynosi 20 mg% a według zagranicznych – dochodzi do 50-60 mg%. Owoce rokitnika są zatem niezwykle bogatym w witaminy pokarmem dla ptaków wędrownych.
 +Bardzo zróżnicowane są opinie na temat smaku owoców. W naszych warunkach są one bardzo kwaśne, z gorzkim posmakiem. Uważane są za niedobre i niejadalne w stanie świeżym, ale w przetworach nabierają delikatnego smaku. Natomiast według Rosjan, szczególnie mieszkańców Syberii, mają delikatny gorzkawo-kwaśny smak o ananasowym aromacie, stąd często nazywane są tam „ananasem syberyjskim”. Być może spowodowane to jest inną odmianą gatunkową.
 +Owoce rokitnika w przemyśle służą do produkcji koncentratów witaminowych, tabletek witaminy C, powideł, dżemów, soków i nalewek. Na Bałkanach wykorzystywane są do wyrobu wysokogatunkowych wódek, likierów i aromatycznych win.
 +Do zbioru owoców przystępuje się z chwilą, kiedy nabiorą barwy pomarańczowej lub złocistej. Zbiór jest trudny i bardzo pracochłonny ze względu na ciernie, którymi obficie „przystrojone” są krzewy. 
 +
 +{{ :r:rokitnik_zwyczajny.jpg?nolink&300|}}
 +
 +Owoce można zbierać trzema sposobami: przez otrząsanie, osmykiwanie i ścinanie gałązek.
 +
 +**Otrząsanie** przeprowadza się rano lub wieczorem przy temperaturze powietrza poniżej 15°C. Znacznie łatwiej to robić po przymrozkach, ale wówczas owoce częściowo tracą właściwości odżywcze oraz barwę (bieleją). Jedna osoba może tym sposobem zebrać do 60 kg owoców dziennie.
 +
 +**Osmykiwanie** polega na zeskrobywaniu owoców z gałęzi do koszyka drucianymi, sprężynkowymi szczypcami. Można też je obcinać nierdzewnymi nożyczkami. Zbiór odbywa się od sierpnia do pierwszych przymrozków. Jeden zbieracz w ciągu dnia może uzyskać do 20 kg owoców. Świeże są bardzo delikatne, łatwo się zgniatają i uszkadzają. Z rozgniecionych owoców wydobywa się żółty lub pomarańczowy sok, który na trwałe brudzi ubranie.
 +
 +**Ścinanie** – gałązki z owocami ścina się jesienią przed nastaniem mrozów i układa w przewiewne stosy pod szopą. Po przemarznięciu, młóci się je i oddziela grabkami owoce od gałęzi. Ten sposób zbioru jest popularny na Syberii, ale u nas ze względu na ochronę rokitnika nie może być stosowany. Przemarznięte owoce są słodsze, lepiej się przechowują i dobrze znoszą transport oraz nabierają przyjemnego, kwaskowatego smaku. Owoce rokitnika łatwo i szybko ulegają fermentacji, dlatego nie mogą być przechowywane w łubiankach dłużej niż przez parę dni. Na czas dłuższy należy je wysuszyć na powietrzu lub termicznie w temperaturze 35-400 C.
 +
 +Rokitnik łatwo odrasta z korzeni. Możliwe są dwa sposoby jego rozmnażania: **generatywny**  - z nasion i **wegetatywny** – z sadzonek, odrostów korzeniowych i odkładów.  Nasiona kiełkują po 10- 30 dniach od wysiewu. 
 +Na plantacjach rokitnika sadzi się w więźbie 4 x 4 m. Największy plon otrzymuje się z 8 – 15- letnich  krzewów.  Z jednego można zebrać do 15 kg świeżych owoców. Średni zbiór z 1 ha plantacji wynosi do 500 kg, ale w latach urodzaju – nawet do 3 ton.
 +Duże szkody w plantacjach mogą spowodować choroby i szkodniki. Przy masowym ich występowaniu straty w plonach wynoszą nawet do 80%.
 +
 +Właściwości lecznicze rokitnika znali już starożytni Grecy i Rzymianie. Surowcem zielarskim są świeże i suszone owoce – //Fructus Hippophae// oraz kora – //Cartex Hippophae//, która zawiera specyficzne związki działające na centralny  układ nerwowy. Substancje czynne zawarte w owocach wzmacniają wzrok,  opóźniają procesy starzenia się i zwiększają odporność organizmu. Znajdujące się w nich witaminy A i E działają korzystnie w leczeniu skutków porażenia promieniowaniem radioaktywnym, nie gojących się wrzodów i chorobach oczu.   W medycynie stosowane są jako środek zastępujący tran. Przetwory z owoców są lekiem pomocniczym i uzupełniającym w leczeniu chorób nadciśnieniowych i rekonwalescencji. Owoce w stanie zamrożonym nie tracą właściwości smakowych i leczniczych.
 +
 +Nasiona rokitnika zawierają do 12,5 % tłustego oleju, składającego się z glicerydów kwasu oleinowego, linolowego, stearynowego i palmitynowego. Olej z rokitnika stosowany jest przy odleżynach, egzemach, odparzeniach, odmrożeniach, zapaleniach błony śluzowej pochwy i szyjki macicznej, chorobie żołądka oraz jako środek przeciwbólowy.
 +
 +Zobacz także w [[http://pl.wikipedia.org/wiki/Rokitnik_zwyczajny|Wikipedii, wolnej encyklopedii]]
r/rokitnik-zwyczajny.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:41 (edycja zewnętrzna)