Różnice

Różnice między wybraną wersją a wersją aktualną.

@@ Linia 1: / Linia 1: @@
+====== Rak modrzewia ======
+Sprawca: //Lachnellula willkommii// (Hahn et Ayers) Dharen
+Jest to choroba porażająca głównie [[m:modrzew-europejski|modrzew europejski]] (//Larix decidua//), znacznie rzadziej i mniej groźnie [[m:modrzew-japoński|modrzew japoński]] (//L. leptolepis//), kaukaski (//L. occidentalis//) i [[m:modrzew-polski|polski]] (//L. polonica//). Jest szczególnie niebezpieczna dla młodych [[d:drzewa|drzew]] w wieku od kilku do około 30 lat, starsze są odporniejsze. W Europie i w Ameryce Północnej w [[d:drzewostan|drzewostanach]] nizinnych i średniogórskich powoduje znaczne straty gospodarcze. Porażeniu ulegają cienkie [[p:pedy|pędy]] i [[p:pien|pnie]]. Najgroźniejsze są raki powstające na pniach.
+===== Objawy =====
+{{ :l:larix4opt.jpg?450x300|Lachnellula willkommii}}
+Niekiedy zostają porażone stosunkowo cienkie pędy i pnie młodych [[d:drzewa|drzew]]. Pędy te i pnie z reguły szybko giną. Nie tworzą się w takich wypadkach raki drzewne. Powstają one dopiero, gdy choroba atakuje grubsze gałęzie i starsze pnie. Zaatakowane miejsce zapada się nieco i ciemnieje, po czym zniekształcenie to na skutek nadmiernie intensywnego grubienia brzegów zaklęśnięcia i przeciwległej do niego części pnia (gałęzi) przybiera na sile. Na zapadniętych i bezpośrednio do nich przyległych partiach [[k:kora|kory]] tworzą się szczeliny zapełniające się wyciekającą żywicą, która z czasem utlenia się i ciemnieje. Później porażona kora łuszczy się, zaczynając od środka, i odpada, odsłaniając powierzchnię [[d:drewno-modrzewia|drewna]]. Powstała w ten sposób rana co roku się powiększa, przy czym na jej prawie czarnej od utlenionej żywicy powierzchni zarysowuje się czasem stopniowo wzrastająca liczba mniej lub więcej koncentrycznych stref, złożonych z martwych resztek pierścieni zasklepowych z ubiegłych lat. Porażenie chorobowe obejmuje w pewnym stopniu (znacznie niniejszym niż miękisz korowy) także drewno, które wtedy zmienia barwę na czerwonobrunatną.
+Ze szczelin martwej już kory wyłaniają się małe, białe kłębki grzybni rozwijające się w miseczki (apotecja) o średnicy 3—6 mm. Utwory te, osadzone na krótkim (do 1 mm) trzonku, są z zewnątrz kredowobiałe i włochate, wewnątrz zaś pomarańczowe. Przed pojawieniem się miseczek można niekiedy zauważyć skupienia początkowo żółtych, potem białych, bardzo małych (średnicy ok. 1 mm) grudkowatych utworów grzybni reprezentujących stadium konidialne sprawcy. Starsze pnie rzadko zamierają. Choroba jednak osłabia je mechanicznie, narażając na złamanie przez wichury. Powoduje ona też znaczne obniżenie wartości drewna (decentryczny przyrost na grubość) i ułatwia wnikanie hub przez rakowate rany do pnia, a wskutek tego jeszcze dalej posuniętą deprecjację drewna.
+===== Sprawca =====
+Jest nim grzyb //Lachnellula willkommii// (//Ascomycotina, Helotiales//), dawniej znany pod nazwą //Dasyscypha willkommii// (Hart.) Rehm. Worki wytwarzane w jego miseczkach mają wymiary 126—175 x 9—14 µm, a owalne, jednokomórkowe zarodniki workowe 16—28 x 6—9 µm. Konidia są również owalne, jednokomórkowe, ale tylko do 3 µm długie, a przy tym niezdolne do kiełkowania.
+Zakażenie następuje za pośrednictwem zarodników workowych patogena przenoszonych przez prądy powietrzne. Odbywa się ono głównie przez blizny liściowe. Zakażenie przez rany, uważane dawniej za regułę, okazało się możliwością realizowaną w naturze bardzo rzadko. Jeżeli od zakażonego krótkopędu jest blisko do pnia, rak drzewny tworzy się na pniu — dlatego odporność na tę najgroźniejszą formę choroby wzrasta wraz z wiekiem gospodarza, odległość bowiem krótkopędów od pnia stopniowo się zwiększa. W innych przypadkach dochodzi raczej tylko do tworzenia się raków na gałęziach lub zamierania cieńszych pędów. Grzybnia rozszerza się międzykomórkowe, przede wszystkim w górę pnia, dociera jednak również do [[k:kambium|kambium]], a po jego zabiciu przenika do [[d:drewno|drewna]]. W drewnie, gdzie rośnie znacznie wolniej niż w miękiszu korowym, opanowuje [[c:cewki|cewki]] i promienie rdzeniowe. W ciągu sezonu wegetacyjnego roślina-gospodarz odgranicza za pomocą warstw korka chore części miękiszu korowego od zdrowych.
+Produkty przemiany materii patogena łącznie z substancjami nekrogenicznymi, tzn. będącymi rezultatem pośmiertnych procesów rozkładu zabitego przez grzyb miękiszu korowego, dyfundują jednak do przyległej tkanki korowej i kambium. Przez to z jednej strony pobudzają to ostatnie do tworzenia wałów zasklepowych, a z drugiej wytrącają tkankę korową (zawierającą chlorofil) z normalnego rytmu wegetacyjnego, gdyż nie pozwalają jej we właściwym czasie osiągnąć tzw. dojrzałości zimowej, czyli stanu, w którym tkanki roślinne stają się odporne na niskie późnojesienne i zimowe temperatury. Niskie temperatury strefę tę łatwo zabijają. Grzyb przenika do tak zabitego miękiszu korowego (prawdopodobnie drogą okrężną przez drewno), po czym w najbliższym sezonie wegetacyjnym gospodarz zmierza do zasklepienia zabitego miękiszu korowego itd.
+===== Warunki sprzyjające =====
+Warunki sprzyjające chorobie to zwiększona podatność niektórych [[g:gatunek|gatunków]] [[m:modrzew-larix|modrzewia]]. Za najbardziej podatny uchodzi modrzew europejski, do mniej podatnych zalicza się [[m:modrzew-syberyjski|modrzew syberyjski]], japoński, [[m:modrzew-dahurski|dahurski]] i polski, podczas gdy naturalny [[m:mieszance|mieszaniec]] //L. eurolepis// (europejski x japoński) jest uważany za najbardziej odporny. Wiele też zależy od proweniencji modrzewia. Tak np. bardzo podatny jest modrzew europejski z obszaru alpejskiego, podczas gdy ten sam gatunek ze Szkocji uchodzi za odporny. Zagrożenie chorobowe bywa największe w drzewostanach od nizinnych do średniogórskich, szczególnie młodszych. W wysokich górach choroba nie występuje z powodu panującej tam długiej i ostrej zimy; w tych warunkach ani gospodarz, ani patogen nie mogą być aktywni, podczas gdy na nizinach bywają w zimie ocieplenia za małe dla wzmożenia przez gospodarza jego czynności życiowych, ale wystarczające dla podjęcia aktywności patogena.
+===== Ochrona =====
+Należy zadbać o dobór odpowiednich stanowisk dla modrzewia, szczególnie wolnych od zagrożenia przez późne przymrozki. Trzeba prowadzić staranne i intensywne zabiegi pielęgnacyjne, zmierzające do usuwania chorych drzew i do jak najszybszego przeprowadzenia drzewostanu przez okres [[m:mlodnik|młodnika]] i wczesnej [[d:dragowina|drągowiny]]; wprowadzać, o ile to możliwe, odporne gatunki lub odmiany modrzewi.
+----
+Źródło: Karol Mańka i Małgorzata Mańka "Choroby drzew i krzewów leśnych" Warszawa 1993

r/rak-modrzewia.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:41 (edycja zewnętrzna)