Produkcja sadzonek pod osłonami z folii

Folia używana na osłony

Osłony z folii plastykowej mogą okrywać grzędy lub skrzynie z sadzonkami lub przybierać formę namiotów i cieplarni. Do sporządzania osłon wykorzystuje się najczęściej folię bezbarwną, polietylenową o grubości 0,15—0,20 mm przepuszczającą 90% światła. Ostatnio wytwarzane są także folie z innych tworzyw. Oprócz folii bezbarwnej używana jest folia barwiona. Wyniki dotychczasowych doświadczeń wskazują na przydatność folii czerwonej, pomarańczowej i białej. Nie jest natomiast zalecana folia niebieska, pochłaniająca wiele promieni potrzebnych roślinom. Przydatna, szczególnie przy niskich osłonach, okazała się też folia równomiernie perforowana. Dużą trwałość ma folia z wtopioną siatką z syntetycznych włókien.

Płaty folii nie odpowiadające wymaganym wymiarom należy łączyć za pomocą zgrzewania. W ten sposób łączy się także folię wokół elementów konstrukcji osłon i robi rękawy. Przez zgrzewanie wstawia się również łaty foliowe. Małe okrągłe otwory nie muszą być łatane. Najłatwiej zgrzewać folię nową; używana musi być przed łączeniem dokładnie zmyta. Folię przechowuje się w chłodnym, jednak nie narażonym na znaczne spadki temperatury ciemnym magazynie lub w ziemi (zwój owinięty używaną folią przysypuje się 30—40 cm warstwą gleby).

Produkcja sadzonek pod niskimi osłonami foliowymi

Wzrost sadzonek pod niskimi (do 1,5 m) osłonami foliowymi odbywa się w warunkach termicznych i wilgotnościowych, które w pewnym stopniu mogą być lepsze niż na odkrytej powierzchni. Konieczne jest jednak dostosowanie procesu produkcyjnego do panujących warunków atmosferycznych i stały nadzór nad jego przebiegiem. Produkcja sadzonek, najczęściej siewek, odbywa się przeważnie w skrzyniach wypełnionych podłożem, które przykryte są ramami z naciągniętą folią. Do skrzyni można też wstawić sadzonki rosnące w różnego rodzaju pojemnikach. Osłona foliowa przyczynia się do utrzymania wyższej wilgotności powietrza i podłoża niż na zewnątrz. Częściowo zabezpiecza też przed niewielkimi przymrozkami. Wydaje się, że przy tego rodzaju produkcji sadzonek korzystniej oddziałuje osłona z folii perforowanej. Dzięki perforacji sadzonki mogą korzystać także z wody opadowej. Otwory ułatwiają też wymianę powietrza z otoczeniem, co może mieć wpływ na zmniejszenie amplitud termicznych. Warunki panujące w skrzyniach pod osłonami nie zostały jeszcze dostatecznie zbadane. Są one jednak korzystniejsze niż w skrzyniach nie osłoniętych.

Innego rodzaju są osłony okrywające grzędy z sadzonkami. W tym wypadku długi pas folii osłaniającej zostaje naciągnięty na kabłąki z prętów, rurek metalowych bądź winidurowych. Kabłąk winien być co najmniej szerokości grzędy, a jego wysokość — stanowić połowę tej wielkości. Kabłąki wbija się do gleby w odległości 1,0—1,5 m. Brzegi pasa folii okrywającej obsypuje się ziemią. W ten sam sposób zamyka się także końce osłony. Produkcja sadzonek w takim tunelu odbywa się zwykle na mineralnej glebie naturalnej, zmieszanej ewentualnie z materiałem organicznym.

Osłonę foliową zakłada się po wysiewie nasion i obfitym nasyceniu gleby wodą. Dalszego podlewania zwykle się nie stosuje, sadzonki korzystają więc przeważnie z wody opadowej przenikającej z boków osłony lub podsiąkającej z głębszych warstw gleby. Możliwe jest także zaopatrywanie dodatkowe sadzonek w wodę podsiąkowo lub kroplowo przez odpowiedni system rur, bądź zraszanie po chwilowym odsłonięciu folii z jednej strony tunelu. Pod osłoną wilgotność względna utrzymuje się na poziomie bliskim 95%. Straty wilgotności gleby redukuje zamknięty cykl obiegu wody pod osłoną. Ponieważ objętość warstwy powietrza zamkniętej pod osłoną jest niewielka, temperatura w dni słoneczne może tu wzrosnąć o 8—16°C, a nawet o 20°C. Jej szkodliwe działanie łagodzi wysoka wilgotność powietrza. Lepiej jednak zakładać niskie tunele w miejscach, które są w godzinach południowych lekko ocienione. Para wodna skraplająca się na folii redukuje dostęp światła nawet o 50%. Zmniejsza natomiast negatywny wpływ niskiej temperatury w czasie bezchmurnych nocy. Straty składników pokarmowych dostarczonych przez nawożenie startowe są dzięki ograniczeniu wypłukiwania niewielkie. Dodatkowe nawożenie nie jest więc konieczne.

Pod niską osłoną tunelową wzrasta, dzięki działalności mikroorganizmów glebowych, zawartość dwutlenku węgla, nawet do 0,35%. Podłoże glebowe na grzędach musi być dokładnie odchwaszczone i przygotowane jesienią, a w razie potrzeby poddane także dezynfekcji. Po wysiewie nasion grzędy się osłania. Osłony zdejmuje się całkowicie w czasie pochmurnej pogody po około 16 tygodniach od wykiełkowania nasion.

Produkcja sadzonek w niskich tunelach daje lepsze wyniki w latach, w których w okresie wegetacyjnym przeważają dni chłodne, pochmurne i deszczowe, a gorsze podczas pogody słonecznej i suchej. Konieczne jest wtedy dodatkowe uzupełnianie wilgoci w glebie i ocienianie tuneli w bardzo upalne dni. Pod niskimi osłonami można produkować sadzonki wszystkich gatunków, dostosowując do ich wymagań nawożenie startowe podłoży. W porównaniu z odkrytą powierzchnią uzyskuje się zwiększenie wydajności wschodów oraz wymiarów i masy sadzonek.

Produkcja sadzonek w namiotach

Namioty w leśnej produkcji szkółkarskiej

Z dotychczasowych doświadczeń wynika, że produkcja sadzonek na prawidłowo dobranych podłożach w namiotach z folii plastykowej daje wiele korzyści. Pozwala przede wszystkim uzyskać znacznie większą wydajność siewek i jednostki powierzchni niż w szkółkach tradycyjnych. Inne zalety to: uniezależnienie produkcji szkółkarskiej od warunków atmosferycznych i glebowych, przedłużenie okresu wegetacyjnego, zmniejszenie nakładów na pielęgnowanie, a zwłaszcza skrócenie czasu potrzebnego do uzyskania siewek nadających się do szkółkowania.

Szczególne znaczenie ma zastosowanie namiotów foliowych w produkcji siewek drzew iglastych świerka, modrzewia i sosny przeznaczonych głównie do letniego szkółkowania. Spośród rodzimych gatunków iglastych tylko jodła pospolita nie reaguje w pierwszym roku intensywniejszym wzrostem na warunki w namiocie — następuje to dopiero w latach następnych. Również przy produkcji sadzonek wszystkich gatunków drzew liściastych, a przede wszystkim osiki i brzozy, metoda ta daje dobre wyniki. Jest szczególnie przydatna w wypadku egzotów, np. jedlicy, jodły olbrzymiej i żywotnika. Ma ona znaczenie tam, gdzie warunki klimatyczne oraz glebowe utrudniają i podrażają produkcję siewek w zwykłych szkółkach, np. na ciężkich glebach i w położeniach górskich. Namioty foliowe można z dużą korzyścią zastosować też do hydroponicznej uprawy sadzonek, do wegetatywnego rozmnażania i ukorzeniania zrzezów, a szczególnie do przyspieszenia produkcji sadzonek z bryłką w różnego rodzaju pojemnikach oraz do produkcji szczepów do plantacji nasiennych.

Najbardziej właściwe i racjonalne jest zorganizowanie oraz prowadzenie produkcji sadzonek w namiotach foliowych w specjalnie w tym celu założonych stacjach, obejmujących kilka lub kilkanaście namiotów wraz z odpowiednim zapleczem produkcyjnym i socjalnym.

Zakładanie namiotów

Namioty powinny stać na powierzchni zabezpieczonej od panujących wiatrów przez znajdujący się w odległości 30—50 m drzewostan lub pas zadrzewień wiatrochronnych. Mała polana śródleśna ze wszystkich stron zamknięta drzewostanem jest nieodpowiednia ze względu na silne nagrzewanie powietrza i gleby, utrudnione wietrzenie namiotów, a także możliwość tworzenia się zmrozowiska. Najlepiej zakładać namioty na terenie równym lub o łagodnym, jednostronnym spadku, nie przekraczającym 5°. W górach należy przygotować tarasy i zabezpieczyć namioty rowkami odprowadzającymi nadmiar wód opadowych. Ze względu na konieczność częstego zraszania powierzchni w namiotach, najlepiej ustawiać je na przepuszczalnych glebach lekkich, które mogą stanowić także składnik podłoża. Na glebach ciężkich konieczne jest przed wyłożeniem właściwego podłoża nasypanie na glebę kilkunastocentymetrowej warstwy gruboziarnistego piasku lub żwiru bądź zdrenowanie terenu. Z powierzchni, na której ma stać namiot, należy usunąć chwasty, zwracając szczególną uwagę na znajdujące się w glebie korzenie i kłącza. Najlepiej na rok przed rozpoczęciem produkcji zniszczyć chwasty herbicydami. Zmniejsza to znacznie przyszłe zagrożenie ze strony niepożądanych roślin.

Konstrukcję nośną należy przygotować jesienią, aby zaraz lub wczesną wiosną można było na wyłożonym podłożu wysiać nasiona. Części nośne, do których przymocowuje się folię plastykową, mają najczęściej kształt łuków i wykonane są zwykle z rur metalowych lub plastykowych bądź z klejonego drewna impregnowanego. Łuki łączą się z rurą spoczywającą na glebie lub na słupkach drewnianych bądź betonowych wpuszczonych w glebę lub na murkach fundamentowych. Stałe podpory zwiększają jednak koszty, a ponadto utrudniają mechanizację prac i ewentualną zmianę lokalizacji namiotów. Namioty z dachami dwuspadowymi są mniej odporne na działanie wiatru i opadów atmosferycznych, trudniej też na nie zakładać i zdejmować z nich folię. W ścianach szczytowych znajdują się drzwi, umożliwiające wprowadzenie do wnętrza maszyn. Najważniejsze rozwiązania konstrukcyjne osłon zostały w niektórych krajach opatentowane. W namiotach długich jest zwykle kilka ruchomych przęseł służących do przewietrzania. Liczba przęseł może być łatwo zmieniana w zależności od potrzeb. U nas produkuje się namioty bez przęseł ruchomych. Szerokość tych namiotów wynosi 4,5,6 i 9 m, a długość 30 m. Namioty szerokości 9 m mogą mieć także długość 50 m. W większych namiotach warunki cieplne są bardziej wyrównane, a przez to korzystniejsze dla uprawy roślin.

Na ogół namioty ustawia się dłuższą osią w kierunku wschód-zachód, zgodnie z panującymi wiatrami. Ułatwia to ich wietrzenie, a także zmniejsza niebezpieczeństwo uszkodzenia przez wiatr. Przy ustawieniu w kierunku północ-południe uzyskuje się natomiast korzystniejsze rozłożenie światła i temperatury w ciągu dnia. Folia wytrzymuje na ogół na konstrukcji namiotowej jeden lub dwa sezony. Szybciej traci swoje właściwości folia bezbarwna niż barwiona. Niekorzystne zmiany (kruchość i mniejszą przepuszczalność światła) następują przede wszystkim w miejscu stykania się folii z elementami metalowymi lub z tworzyw sztucznych konstrukcji nośnej namiotu w następstwie silnego ich nagrzewania się w dni słoneczne. Można temu częściowo przeciwdziałać malując pałąki nośne namiotu białą farbą. Korzystniejsze ze względu na oddziaływanie na folię są nośne elementy drewniane. Impregnowana konstrukcja drewniana wytrzymuje co najmniej 10 lat, a więc jest tak długotrwała jak metalowa i plastykowa. Zwiększeniu wytrzymałości folii służy pokrycie namiotu siatką sznurkową o dużych oczkach, zwłaszcza w miejscach narażonych na działanie silnych wiatrów. Siatka ta powoduje jednak także zmianę warunków świetlnych i cieplnych w namiocie.

Zakładanie i zdejmowanie osłon foliowych wykonuje się z rusztowania zamocowanego bezpośrednio na ciągniku lub przyczepie. Zrolowany uprzednio płat folii rozciąga się wzdłuż dłuższej osi konstrukcji namiotu. Mniej wydajne jest zakładanie folii złożonej w harmonijkę i rozciągniętej wzdłuż jednego boku przez pałąki w poprzek do dłuższej konstrukcji. Nałożoną na konstrukcję folię trzeba tak przesunąć, aby z obydwu boków namiotu pozostały takie same pasy folii, które układa się w przygotowanych uprzednio rowkach i przysypuje ziemią. Jeżeli konstrukcja namiotu spoczywa na murku fundamentowym, pasy folii nawija się na rury ułożone wzdłuż namiotu i przytwierdza specjalnymi uchwytami.

Regulowanie warunków wzrostu w namiocie

Każdy namiot powinien być wyposażony w termometr zwykły i glebowy oraz wilgotnościomierz. Aby przyspieszyć wzrost sadzonek, warunki cieplne w namiocie foliowym powinny być w miarę możliwości wyrównane. Temperaturę i wilgotność powietrza w namiotach reguluje się przez zraszanie i wietrzenie. W zależności od konstrukcji namiotu foliowego wietrzenie może odbywać się przez otwieranie drzwi lub specjalnych wywietrzników, a także (w dłuższych namiotach) przez rozsuwanie ruchomych przęseł namiotu. Przy automatycznym regulowaniu warunków termiczno-wilgotnościowych stosuje się także wentylatory.

Sadzonki w namiocie można uprawiać na wszelkiego rodzaju podłożach, wyłożonych zwykle na grzędach, a czasem w odpowiednich skrzynkach lub różnego rodzaju pojemnikach. Grzędy powinny mieć szerokość 1,0—1,5 m, dostosowaną w miarę możliwości do użycia narzędzi mechanicznych. Ewentualną obudowę grzęd o wysokości 25—30 cm dla sadzonek iglastych i 30-—40 cm dla liściastych można wykonać z desek lub płyt betonowych. Przy produkcji siewek przeznaczonych do letniego szkółkowania warstwa podłoża musi mieć grubość około 20 cm, przy produkcji siewek jednorocznych — około 25 cm, a przy produkcji przesadek około 30 cm. Podłoże należy układać stopniowo kilkucentymetrowymi warstwami, równomiernie je zwilżając. Dokładnie ułożone podłoże podlewa się następnie intensywnie w ciągu 2—3 dni przed siewem lub szkółkowaniem, uzyskując jego równomierne osiadanie. Wygodniej jest układać podłoże przed założeniem folii na konstrukcję namiotu, gdyż wtedy możliwy jest dostęp ze wszystkich stron.

Uprawa siewek w namiocie

W namiocie sieje się zwykle na wiosnę zaraz po zejściu śniegu, gdy temperatura dzienna ustali się powyżej O°C, najlepiej w połowie marca, a nie później niż w połowie kwietnia. Ochronę zasiewów przed ptakami zapewnia siatka sznurkowa zamykająca otwory w szczytach namiotu, siatka druciana bądź plastykowa okrywająca grzędy i skrzynie. Podczas wysiewu bardzo duży nacisk należy położyć na równomierne rozmieszczenie nasion i właściwe zagęszczenie siewek, decydujące o ich jakości.

p/produkcja-sadzonek-pod-oslonami-z-folii.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:41 (edycja zewnętrzna)