Próchnica leśna

Próchnica leśna jest to całość martwej materii organicznej, która podlega (lub podlegała) rozkładowi w glebach leśnych i na ich powierzchni.

Organiczną część gleby (rozpatrywaną w naturalnym układzie w pionowym przekroju gleby) nazywa się profilem próchnicznym lub humonem.

W profilu glebowym wyróżnia się specyficznie rozmieszczoną ilościowo i jakościowo materię organiczną jako: poziom próchniczny (próchnica nadkładowa, ektopróchnica), leżący na powierzchni gleby mineralnej oraz poziomy próchniczno-mineralne, znajdujące się w przypowierzchniowej części gleby mineralnej (próchnica wewnątrzglebowa, endopróchnica).

Ektopróchnica zbudowana jest z resztek opadu leśnego znajdującego się w różnych stadiach mineralizacji i humifikacji. Ektopróchnica nie obejmuje ściółki, tj. świeżego opadu igliwia i liści, nie wykazującego jeszcze morfologicznie uchwytnych śladów humifikacji i nie związanego z glebą, dzięki czemu ściółka może być zwiewana przez wiatr. Grubość tego poziomu jest odwrotnie proporcjonalna do intensywności biologicznych procesów rozkładu.

Endopróchnica stanowi produkt humifikacji podziemnych części roślin, bądź też zostaje przemieszczona do poziomów mineralnych z warstw ektopróchnicznych w wyniku działalności zwierząt glebowych lub w procesie infiltracji.

Zawartość próchnicy w wierzchnich 20 cm warstwach naszych gleb mineralnych terenów równinnych waha się w szerokich granicach od 0,6-6,0%.

Najmniejsze ilości próchnicy występują w glebach bielicowych wytworzonych z piasków, największe w rędzinach, a następnie w czarnych ziemiach, madach i czarnoziemach. Największe ilości próchnicy spośród gleb leśnych posiadają mady próchniczne (gleby lasów łęgowych), czarne ziemie i czarnoziemy oraz gleby typu bagiennego.

Gleby bielicowe posiadają mało próchnicy, jednak mimo małej zawartości próchnicy mają dość duże zapasy różnych składników pokarmowych roślin w postaci warstwy próchnicy surowej, które w odpowiednich warunkach bioekologicznych mogą być stopniowo uruchamiane. W glebach bagiennych zawartość próchnicy jest bardzo wysoka, jednak próchnica występuje tu w połączeniach trudno dostępnych dla roślin.

Substancje próchniczne stanowią jeden z podstawowych czynników decydujących o wartości gleby. Próchnica ulegając stopniowo rozkładowi dostarcza wiele składników pokarmowych niezbędnych dla wzrostu i rozwoju roślin. W związku z tym zawartość próchnicy w glebach mineralnych jest ogólnie przyjętym wskaźnikiem ich żyzności potencjalnej.

Próchnica wywiera dodatni wpływ na tworzenie się wodoodpornej struktury gleb, korzystnych stosunków wodno-powietrznych oraz termicznych.

W glebach piaszczystych próchnica działając jako lepiszcze strukturotwórcze zwiększa ich zwięzłość. Produkty przemian substancji organicznej sklejają elementarne cząstki masy glebowej w agregaty, poprawiając tym samym właściwości fizyczne gleb lekkich. Pod wpływem próchnicy zmniejsza się w glebach lekkich przepuszczanie drobnych cząstek do dolnych części profilów glebowych. W glebach ciężkich próchnica wpływa na zmniejszenie zwięzłości. Związki próchniczne zwiększają zdolności buforowe gleb, regulując odczyn ich roztworów oraz stężenie składników pokarmowych.

Jest to szczególnie ważne dla rozwoju roślin oraz mikroorganizmów i procesów przez nie wywoływanych. Próchnica jest poważnym źródłem węgla i azotu. Związki próchniczne zwiększają uruchamianie mineralnych składników pokarmowych roślin ze skał macierzystych lub mineralnej części masy glebowej poprzez wpływ na procesy wietrzenia. Próchnica jest również czynnikiem współdecydującym o podatności lasów na pożary.

Każdemu z głównych typów gleb leśnych odpowiada określony typ próchnicy, stąd też typ próchnicy uważany jest za jedno z podstawowych kryteriów w systematyce gleb leśnych. Również w typologii siedlisk, odpowiednikami wyróżnianych zasadniczych grup siedlisk (lasów, borów mieszanych, lasów mieszanych oraz borów) są trzy podstawowe typu próchnic: mull, moder, mor.

p/prochnica-lesna.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:41 (edycja zewnętrzna)