Pomór topoli

Sprawca: Cryptodiaporthe populea (Sacc.) Butin

Choroba ta znana jest w Europie od końca ubiegłego wieku. W miarę intensyfikacji uprawy topoli coraz bardziej rozszerzała się osiągając w połowie bieżącego wieku. m.in. w Polsce, duże nasilenie. Szczególnie podatne na nią są topole z sekcji Aigeiros. Atakuje topole wszelkiego wieku, najniebezpieczniejsza jest jednak dla drzew młodych, 1 — 2-letnich, które mogą masowo ulegać porażeniu.

Objawy

Cryptodiaporthe populea

Na gładkiej, jeszcze zielonej, korze młodych pni lub gałęzi pojawiają się sine plamy, które rozszerzając się osiągają różną wielkość. Na przekroju pędu w takim miejscu widać ciemnobrunatne lub prawie czarne zabarwienie sięgające aż do kambium. Ponieważ kora i kambium w zasięgu plamy obumierają, a na brzegach plamy rozwija się tkanka kallusowa, powierzchnia plamy ulega lekkiemu wklęśnięciu.

Butin (1957) wyróżnia tu trzy typy plam zgorzelowych: owalne plamy u nasady gałęzi bocznych, plamy na pędach głównych w miejscach uszkodzeń powstałych przy podkrzesywaniu lub wyłamywaniu pędów bocznych (zwłaszcza gdy miało to miejsce w jesieni lub w zimie) oraz plamy wokół pączków. Na przebarwionych partiach kory ukazują się skupienia piknidiów sprawcy (oznaki etiologiczne), które powstając w miękiszu korowym unoszą najpierw skórkę gospodarza, tworząc jakby pęcherzyki, a po jej rozdarciu wyłaniają się jako czarne utwory o średnicy 0,5—1 mm. Po wydobyciu się konidiów znikają także ściany piknidiów, po których w korze pozostają małe otwory. Na młodych drzewach choroba obejmuje łatwo cały obwód pnia powodując ich zamieranie. Jeżeli nawet choroba nie rozszerza się na cały obwód, powoduje jednak silne osłabienie drzewa, zmniejszając jego odporność na ataki szeregu pasożytów wtórnych i zwiększając niebezpieczeństwo złamania przez wichury. Osłabienie takie wyklucza też z reguły zdolność drzewa do zagojenia rany zgorzelowej. Na uszkodzonych już od lat miejscach kory, szczególnie zaś na zeszłorocznych pierścieniach zasklepowych, ukazują się niekiedy ledwo dostrzegalne wyloty otoczni sprawcy. Na ponad 10-letnich topolach zaobserwowano występowanie tzw. brunatnej plamistości parchatej (po ang. „brown spot scab”), łączonej przyczynowo z omawianym patogenem, a z gospodarzy szczególnie z topolą niekłańską: na gładkiej korze pnia i gałęzi ukazują się brunatne nekrotyczne plamy wielkości drobnej monety, z których przez rysy wyciekają na wiosnę i w lecie soki. Drewno pod tymi plamami zabarwia się na czerwono-brunatno. W następnych okresach wegetacyjnych nekrotyczne miejsca zostają zagojone przy równoczesnym wydźwignięciu martwych tkanek i ich stopniowym wyłuszczaniu się. Ta postać choroby powoduje straty przyrostowe zmuszające niekiedy do zaniechania uprawy topoli.

Sprawca

W martwej korze porażonych pędów pojawiają się najpierw piknidia sprawcy, który w tym stadium nazywa się Dothichita populea Sacc. et Briard (Deuteromycotina, Sphaeropsidales). Piknidia tworzą się przez cały sezon wegetacyjny. Zawarte w nich jednokomórkowe, bezbarwne, szerokoelipsoidalne konidia mają wymiary 10—13×7—9 μm. Wydobywają się one w postaci krótkich czarnoszarych wstęg zarodnikowych, widocznych dopóty, dopóki nie spłucze ich deszcz. Od drugiego roku trwania choroby zaczynają się tworzyć w martwym miękiszu korowym pierścieni za sklepowych skupienia otoczni o średnicy 500—600 μm, przebijających się na zewnątrz cylindrycznymi szyjkami wylotowymi. Zarodniki workowe mierzą 18×7,5 μm i są dwukomórkowe. Patogen wnika do gospodarza za pomocą strzępek kiełkowych konidiów (prawdopodobnie także askospor) przez miejsca na pędzie, które są chociażby lekko zranione, a szczególnie przez blizny liściowe i przez blizny po łuskach pączków, natomiast nie wnika przez miejsca nieuszkodzone. Od infekcji do ujawnienia się choroby może upłynąć kilka miesięcy do kilku lat, zależy to od odporności drzew.

Warunki sprzyjające

Chorobie sprzyjają czynniki zewnętrzne obniżające natężenie procesów fizjologicznych topól, w tym zimowe i wczesnowiosenne ocieplenia, które m.in. sprzyjają aktywności patogena przy równoczesnym braku silniejszego reagowania na to zagrożenie ze strony gospodarza. Zagrożenie może też wynikać z długotrwałego magazynowania zrzezów topolowych i podatności uprawianych gatunków topoli.

Ochrona

Przede wszystkim należy dbać o wysoki poziom higieny roślin, wyrażający się m.in. w poprawnej hylotechnice. Do sadzenia należy używać jedynie zdrowych i dobrze rozwiniętych sadzonek oraz zrzezów, nie zakażonych w czasie magazynowania, które powinno trwać możliwie krótko i być poprzedzone dezynfekcją.


Źródło: Karol Mańka i Małgorzata Mańka „Choroby drzew i krzewów leśnych” Warszawa 1993

p/pomor-topoli.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:41 (edycja zewnętrzna)