Różnice
Różnice między wybraną wersją a wersją aktualną.
| — |
o:olsza-czarna-charakterystyka-hodowlana [2013/09/15 12:40] (aktualna) |
||
|---|---|---|---|
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| + | ====== Olsza czarna - charakterystyka hodowlana ====== | ||
| + | **OLSZA CZARNA** — //Alnus glutinosa// Gaertn. | ||
| + | |||
| + | ===== Występowanie ===== | ||
| + | |||
| + | [[o:Olsza-czarna|Olsza czarna]] występuje w całej Europie, a także Azji i północnej Afryce. W Alpach dociera do wysokości 1800 m npm (Górny Engadyn), w Karpatach Południowych do 1300 m npm. Optymalne warunki wzrostu znajduje we wschodniej części zasięgu, w krajach nadbałtyckich, w Polsce, w Białorusi i na Ukrainie (Materiały ETH, Svoboda 1957). | ||
| + | Olsza czarna w Polsce jest typowym [[g:gatunek|gatunkiem]] nizinnym. Występuje na niżu w północnej i środkowej części kraju i na południu. W górach rośnie rzadko, nie przekraczając w zasadzie 400-500 m npm. Jednostkowo sięga do piętra regla dolnego, dochodząc prawie do 1000 m npm (Pancer Koteja, Zarzycki 1980). | ||
| + | |||
| + | ===== Wymagania siedliskowe ===== | ||
| + | |||
| + | {{ :o:olsza-czarna.jpg?350|Olsza czarna}} | ||
| + | |||
| + | ==== Klimat ==== | ||
| + | |||
| + | Olsza czarna rozwija się dobrze w klimacie umiarkowanym i ciepłym (średnie temperatury roku od 4,0 do 7,5°C i opady 400-700 mm). Lubi wilgotne powietrze. Jest ona gatunkiem mrozoodpornym, znosi temperatury poniżej 40°C; absolutne minimum dla tego gatunku wynosi 49°C (Pancer Koteja, Zarzycki 1980). | ||
| + | |||
| + | ==== Światło ==== | ||
| + | |||
| + | Należy do [[d:drzewa|drzew]] znoszących w młodości lekkie ocienienie, lepiej niż [[m:modrzew-charakterystyka-hodowlana|modrzew europejski]], [[b:brzoza-brodawkowata-charakterystyka-hodowlana|brzoza brodawkowata]] czy [[s:sosna-zwyczajna-charakterystyka-hodowlana|sosna]]. Nie rośnie jednak nigdy pod okapem innych drzew. W pierwszych latach życia odpowiada jej osłona górna, później jednak wykazuje bardzo szybki wzrost tylko przy dużym dostępie światła (Tyszkiewicz, Obmiński 1963). | ||
| + | |||
| + | ==== Temperatura ==== | ||
| + | |||
| + | Ma ona skromne wymagania cieplne i jest wytrzymała na skrajnie niskie temperatury zimowe. W zmrozowiskach lub odsłoniętych stanowiskach naloty i podrosty olszowe cierpią od przymrozków wiosennych, a także od suchych, chłodnych wiatrów w okresie budzenia się do wegetacji (Tyszkiewicz, Obmiński 1963). | ||
| + | |||
| + | ==== Wilgotność ==== | ||
| + | |||
| + | Olsza czarna ma wysokie wymagania pod względem wilgotności powietrza i [[g:gleba-lesna|gleby]]. Znosi dużą wilgotność najlepiej spośród naszych gatunków. Dla dobrego wzrostu wymaga wody przepływowej, ale może też występować na terenach z wodą zastojową, unika terenów suchych (Materiały ETH, Włoczewski 1968). | ||
| + | |||
| + | {{ :o:olsza_czarna_701.jpg?250|Szyszeczki olszy czarnej}} | ||
| + | |||
| + | ==== Gleba ==== | ||
| + | |||
| + | Jest ona drzewem terenów nadrzecznych i obniżeń, typowych dla bagien. Obumiera na torfach wysokich (brak składników pokarmowych), unika gleb piaszczystych i wapiennych. Najlepiej udaje się na próchniczych, stale świeżych, aż do mokrych, głębokich glebach gliniastych z dostępnymi wodami gruntowymi; znosi dobrze zatapianie. | ||
| + | Olsza czarna zajmuje gleby, których cechą jest z reguły duże uwilgotnienie. Dla dobrego wzrostu wymaga wody przepływowej, gleb głębokich, organogenicznych. Na glebach torfowo-murszowych, gytiowo-murszowych i murszowo-mineralnych występuje w [[o:ols-jesionowy-olj|olsie jesionowym]] z [[j:jesion-wyniosly|jesionem]], [[w:wiaz-ulmus|wiązem]] i [[b:brzoza-omszona|brzozą omszoną]]; na torfach niskich gytiowo-murszowych i murszowo- glejowych w olsie rośnie z jesionem, [[s:swierk-pospolity|świerkiem]] i brzozą omszoną. Olszyny rosną także na [[m:mady-rzeczne|madach]], przy rzekach i strumieniach oraz na [[g:gleby-brunatne|glebach brunatnych]] z [[d:dab-szypulkowy|dębem szypułkowym]], [[g:grab-pospolity|grabem]] i jesionem. Wiosną teren występowania olszy czarnej jest często zalany wodą. | ||
| + | Olsza czarna jest wrażliwa na przesuszenie. Skład mechaniczny gleb ma dla niej niniejsze znaczenie, rośnie ona bowiem na glebach torfiastych i piaszczysto gliniastych oraz na lekkich glinach. Rośnie zarówno na glebach bezwęglanowych, jak i zasobnych w węglan wapnia, ale unika gleb kwaśnych (Pancer Koteja, Zarzycki 1980). | ||
| + | |||
| + | ===== Siedliskowe typy lasu ===== | ||
| + | |||
| + | W środkowych i dolnych biegach rzek, nad jeziorami i w zagłębieniach terenu olsza czarna jest jednym z głównych gatunków na siedliskach [[l:las-mieszany-bagienny-lmb|lasu mieszanego bagiennego]], [[o:ols-ol|olsu]] i [[o:ols-jesionowy-olj|olsu jesionowego]]. Charakter [[g:gatunek-domieszkowy|domieszki]] produkcyjnej może pełnić na siedliskach: [[l:las-legowy-ll|lasu łęgowego]], [[l:las-mieszany-wilgotny-lmw|lasu mieszanego wilgotnego]] i [[l:las-wilgotny-lw|lasu wilgotnego]]. Jako cenna domieszka pomocnicza jest wprowadzana na siedliskach boru: [[b:bor-wilgotny-bw|wilgotnego]], [[b:bor-bagienny-bb|bagiennego]], [[b:bor-mieszany-wilgotny-bmw|mieszanego wilgotnego]], [[b:bor-mieszany-bagienny-bmb|mieszanego bagiennego]] oraz [[l:las-mieszany-wilgotny-lmw|lasu mieszanego wilgotnego]] i [[l:las-wilgotny-lw|lasu wilgotnego]] ([[z:zasady-hodowli-lasu|Zasady hodowli lasu]]). | ||
| + | |||
| + | ===== Zagrożenia abiotyczne ===== | ||
| + | |||
| + | Olsza czarna ulega często szkodom od śniegu i sadzi, powodujących złamania wierzchołka i wygięcia [[p:pien|pnia]]. Młode olsze cierpią niekiedy od późnych przymrozków. Jest wrażliwa na upały i susze (Materiały ETH). | ||
| + | |||
| + | __Wrażliwość na zanieczyszczenia przemysłowe__ | ||
| + | |||
| + | Olsza czarna jest uznawana za gatunek mniej wrażliwy na zanieczyszczenia powietrza [[o:odpornosc-drzew-i-krzewow-wedlug-wzrastajacej-wrazliwosci-na-oddzialywanie-hf|HF]] (Akkermann 1987, Greszta 1987), wrażliwy (grupa II) na [[o:odpornosc-drzew-i-krzewow-gatunkow-lisciastych-wedlug-wzrastajacej-wrazliwosci-lisci-na-oddzialywanie-so2|SO2]] i bardzo wrażliwy na działanie amoniaku (Pancer Koteja, Zarzycki 1980). Wykazuje natomiast pewną odporność na zanieczyszczenia pyłowe zawierające metale ciężkie. I tak wypady sadzonek tego gatunku stwierdzono dopiero przy 8% zawartości pyłów ołowiowo-miedziowych, a więc podobnie jak i dąb szypułkowy, który wykazał jednak większą przeżywalność, osiągając jednocześnie lepsze przyrosty wysokości (Greszta 1983a i b). Od obu wyżej wymienionych gatunków mniej odporne, spośród drzew liściastych, okazały się [[b:buk-pospolity|buk]] i [[k:klon-jawor|jawor]]. | ||
| + | |||
| + | Olsza czarna jest także stosunkowo odporna na pyły kadmowo-ołowiowo-cynkowe (próg toksycznego oddziaływania wystąpił między 1 a 3% pyłów w glebie). Dla dębu szypułkowego granica ta wynosi 5%, a w przypadku buka i jawora poniżej 1% pyłów wprowadzonych do gleby. | ||
| + | W środowiskach silnie skażonych działalnością człowieka jest ona wrażliwa na zasolenie (Pancer Koteja, Zarzycki 1980). W praktyce stosowana jest do zazieleniania hałd, terenów zniszczonych mechanicznie i terenów poprzemysłowych. W zalesieniach i przebudowie zalecana do szerokiego stosowania na wilgotnych siedliskach z uwagi na odporność na uszkodzenia w rejonach przemysłowych (Greszta 1987). | ||
| + | |||
| + | ===== Wzrost i produkcyjność ===== | ||
| + | |||
| + | Przyrost w pierwszych 5 latach jest najintensywniejszy, do 20 roku spada do 3/4, w wieku 30 lat do 1/3, a od 40 roku osiąga zaledwie 1/6 wartości przyrostu początkowego. Najwyższa średnia wysokość wynosi 33 m. Maksymalny przyrost grubości następuje około 40 roku życia. Rzadko jednak osiąga ponad 50 cm pierśnicy. Zwykle nie przekracza 100-120 lat życia (Materiały ETH). | ||
| + | |||
| + | Produkcyjność i wymiary drzew dla olszy czarnej I bonitacji są następujące (według Schwappacha) (Szymkiewicz 1971): | ||
| + | |||
| + | ^ Wiek ^Liczba drzew w drzewostanie głównym ^ Wysokość ^ Pierśnica ^ Miąższość grubizny drzewostanu głównego ^ Sumaryczna produkcja grubizny i drobnicy ^ Bieżący przyrost roczny grubizny ^ | ||
| + | | (lata) | (szt./ha) | (m) | (cm) | (m³/ha) | (m³/ha) | (m³/ha) | | ||
| + | | 20 | 1521 | 15,1 | 10,6 | 83 | 138 | — | | ||
| + | | 40 | 568 | 20,8 | 20,6 | 187 | 352 | 11,4 | | ||
| + | | 60 | 375 | 24,7 | 28,0 | 276 | 591 | 11,0 | | ||
| + | | 80 | 240 | 27,7 | 36,0 | 322 | 784 | 7,6 | | ||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | |||
| + | ---- | ||
| + | Źródło: Jaworski A. "Charakterystyka hodowlana drzew leśnych" Kraków 1995 | ||