Różnice

Różnice między wybraną wersją a wersją aktualną.

Odnośnik do tego porównania

l:lipa-drobnolistna-nasiona [2013/09/15 12:40] (aktualna)
Linia 1: Linia 1:
 +====== Lipa drobnolistna - nasiona ======
  
 +**Lipa drobnolistna** //Tilia cordata// **- nasiona**
 +
 +===== Kwitnienie i owocowanie =====
 +
 +==== Kwitnienie ====
 +
 +[[k:kwiaty|Kwiaty]] są drobne, obupłciowe, żółtawobiałe, wonne, w zwisających zazwyczaj, wielokwiatowych (5-11) [[k:kwiatostany|kwiatostanach]]. Kwiaty 5-płatkowe z licznymi pręcikami, prawie tak samo długimi jak płatki. Do osadki kwiatostanu przyrośnięta jest jezyczkowata, skórzasta, żółtawozielona podsadka (skrzydełko), pozostająca z nią w łączności aż do opadnięcia [[o:owocostany|owocostanu]] z [[d:drzewa|drzewa]]. Kwitnienie przypada niekiedy na koniec czerwca, częściej jednak na początek lipca; jest zwykle późniejsze o ok. 2 tygodnie od kwitnienia [[l:lipa-szerokolistna|lipy szerokolistnej]]. W [[d:drzewostan|drzewostanach]] [[z:zwarcie-drzewostanu|zwartych]] zaczyna kwitnąć w wieku lat 30, drzewa rosnące na otwartym terenie zakwitają po raz pierwszy w wieku około 20 lat. Kwitnie prawie corocznie. Kwiaty są zapylane przez owady, zwłaszcza pszczoły. [[l:lipa-drobnolistna|Lipa drobnolistna]] jest cennym [[g:gatunek|gatunkiem]] miododajnym.
 +
 +==== Dojrzewanie owoców ==== 
 +
 +[[o:owoce|Owoce]] kuliste lub owalne (długość 4,5-6 mm, szerokość 4,5-5 mm); są to niepękające, nagie lub słabo owłosione 1-2-nasienne [[o:orzech-lub-orzeszek|orzeszki]] o owocni cienkiej, ze słabo zaznaczonym żebrowaniem, łatwo rozpadającej się między palcami. [[n:nasiona|Nasiona]] wyjęte z dojrzałych w pełni orzeszków są ciemnobrązowe, zawierają żółtawobiałe, mięsiste bielmo, otaczające dobrze rozwinięty zarodek. W Polsce orzeszki dojrzewają we wrześniu. Owocnia przybiera wtedy barwę szarawą, zarodek i bielmo są już w pełni rozwinięte. Dojrzałe orzeszki są brązowożółtawe z lekkim zielonym odcieniem. Część orzeszków wisi w [[k:korona|koronach]] drzew niekiedy do końca zimy. Są one rozsiewane z reguły przez wiatr i zwierzęta.
 +
 +{{ :l:lipa_drobnolistna_nasiona.jpg?nolink&300|}}
 +
 +//Tilia cordata//. Cechy charakterystyczne owoców (orzeszków) i nasion
 +
 +|Masa 1000 owoców (orzeszków)              |           średnio 35 g         |
 +|Masa nasion z 100 kg owoców (orzeszków)     |           średnio 80 kg        |
 +|Masa 1 hl owoców (orzeszków)              |           średnio 25 kg        |
 +|Liczba nasion czystych w 1 kg              |          25000-38000 szt.      |
 +
 +Czystość nasion lipy drobnolistnej osiąga w Polsce średnio 85%; w Niemczech i w Danii, według informacji ze stacji oceny nasion, poziom czystości jest jeszcze wyższy, bo dochodzi do 98%, a w handlowym materiale nasiennym do 95%. Średnia żywotność nasion osiąga w Polsce 70%, w Niemczech 48%, w Danii rozpiętość żywotności nasion poszczególnych partii mieści się w zakresie 35 - 75%. Żywotność nasion w obrocie handlowym, określana przez próbę krojenia, powinna być zbliżona do 80%.
 +
 +==== Obradzanie nasion ==== 
 +
 +Lipa drobnolistna rosnąca w zwarciu zaczyna owocować w wieku około 30 lat, drzewa odosobnione o 10 lat wcześniej. Obradza nasiona prawie corocznie, lata dobrego urodzaju są przedzielone przerwami od roku do kilku lat. Część owoców wisi w koronach drzew jeszcze zimą, silne wiatry mogą jednak strącić i unieść wszystkie owoce, które opadają wtedy na ziemię lub na powierzchnię śniegu. Bywają lata, w których znaczna część owoców nie zawiera nasion.
 +
 +===== Zbiór owoców, wstępne oczyszczanie i transport =====
 +
 +Opadanie owoców z drzew zaczyna się z początkiem jesieni; okres rozsiewania trwa długo, gdyż część owoców pozostaje na drzewach nawet do wiosny. Niektórzy szkółkarze preferują zbiór „na zielono" w końcu sierpnia lub z początkiem września, z myślą o natychmiastowym wysiewie orzeszków, jeszcze przed pełną dojrzałością nasion. W istocie, nasiona z owoców dojrzałych, zebranych późno, nie wydają siewek na pierwszą wiosnę po zbiorze, gdyż wtedy nie mogą już być zaspokojone wszystkie potrzeby cieplne nasion, konieczne do ustąpienia ich spoczynku.
 +
 +Nasiona rozsiewane z drzew w warunkach naturalnych jesienią, zimą i na początku wiosny, kiełkują i wydają siewki dopiero na drugą wiosnę po opadnięciu. Warunkiem ustąpienia ich spoczynku jest bowiem długotrwałe oddziaływanie ciepła w wilgotnym środowisku glebowym. Dopiero w takiej sytuacji następuje rozpad owocni i osłabienie mało przepuszczalnej łupiny nasiennej.
 +W warunkach kontrolowanych naturalne następstwo temperatur glebowych jest zastępowane długotrwałą fazą [[s:stratyfikacja-nasion|stratyfikacji]] ciepłej, po której następuje stratyfikacja chłodna.
 +
 +Owocostany obrywa się w koronach drzew ręcznie, zwłaszcza gdy zbiór przeprowadzany jest jeszcze przed przebarwieniem się orzeszków na kolor brązowy. Jeden zbieracz może z drzewa stojącego zebrać w ciągu dniówki 2-3 kg owoców. Efektywność zbioru zależy też od pory jego dokonywania. Najbardziej opłacalny jest zbiór przeprowadzany późną jesienią, nie tylko ze względu na brak liści o tej porze, lecz także dlatego, że oddzielenie orzeszków od osadek i skrzydełek przebiega wtedy najłatwiej. Po mrozach, w bezwietrzne dni, można owocostany otrząsać z drzew na rozpostarte pod nimi na ziemi płachty lub plastikowe siatki.
 +
 +===== Oczyszczanie i podsuszanie owoców i nasion =====
 +
 +Owoce zebrane wcześnie, w sierpniu lub na początku września, nadają się tylko do natychmiastowego siewu lub niezwłocznej stratyfikacji. W żadnym wypadku nie należy ich podsuszać i przechowywać.
 +Do przechowywania nadają się jedynie nasiona dojrzałe, zebrane w okresie przebarwiania się owoców i skrzydełek na brązowo lub po przybraniu przez nie tej barwy - wskaźnika pełnej dojrzałości. Nasiona lipy drobnolistnej zalicza się do **kategorii „orthodox"**, można je więc po podsuszeniu przechowywać przez 2-3 lata w szczelnie zamkniętych pojemnikach. Ma to zapobiec nieprzewidzianemu wzrostowi ich wilgotności, obniżonej przez podsuszanie. Chcąc owoce podsuszyć, rozrzuca się je w miejscu chłodnym i przewiewnym na podłodze lub na rusztach z siatki metalowej. Co jakiś czas, zwłaszcza na początku, owocostany przegarnia się i miesza. Można je też podsuszać na stołach suszarniczych tłoczonym od dołu powietrzem, ogrzanym do temperatury nie wyższej niż 20°C.
 +
 +Podsuszone owocostany odskrzydla się i rozdrabnia potem w młocarni lub odskrzydlarce, po czym usuwa się wszystkie odpady i zanieczyszczenia. Inny sposób uzyskania czystych orzeszków polega na ręcznym oddzieleniu skrzydełek i osadek, co praktykuje się zwłaszcza w przypadku niewielkich partii materiału nasiennego.
 +Nasiona zamknięte w orzeszkach można wydobyć przez wymłócenie. Nasiona czyste uzyskuje się po przewianiu produktu młocki na wialni lub przepuszczeniu przez czyszczalnię sitowo-pneumatyczną. Nasiona takie poddaje się suszeniu, co umożliwia ich przechowywanie. Ostateczna wilgotność powinna mieścić się w przedziale 10-12%, może też być jeszcze nieco niższa.
 +
 +Dojrzałe orzeszki zebrane w Polsce w końcu października lub w początkach listopada, pozbawione skrzydełek i osadek, zawierają 12,4-15,8% wody. Wilgotność umożliwiającą ich przechowywanie osiągają po 10 dniach podsuszania w temperaturze otoczenia lub po 1-2 dniach w suszarni.
 +
 +Za średni poziom czystości nasion lipy drobnolistnej przyjmuje się w Polsce 90-94%.
 +
 +===== Przechowywanie owoców i nasion =====
 +
 +Gdy dojrzałych nasion lipy nie można przechowywać i przysposabiać w warunkach kontrolowanych, jedyny sposób postępowania polega na ich składowaniu w chłodzie w spichrzu lub na strychu, gdzie stopniowo podsychają do poziomu wilgotności, zwanej równoważną. Wilgotność taka podlega stałym zmianom, w zależności od aktualnej wilgotności powietrza i temperatury otoczenia. Na wiosnę nasiona takie poddaje się stratyfikacji w piwnicy, gdzie latem przechodzą fazę ciepłą, a w okresie od jesieni do wczesnej wiosny fazę chłodną. Do siewu tak przysposobionych nasion można przystąpić na drugą wiosnę po zbiorze.
 +
 +Przechowując nasiona w warunkach kontrolowanych, tj. po podsuszeniu do wiadomego, niskiego poziomu wilgotności i w przyjętej z góry temperaturze ujemnej, nie można pominąć zagadnienia odporności nasion na mróz. Schönborn (1964) badał m.in. reakcje nasion lipy drobnolistnej o zróżnicowanych poziomach uwodnienia (wilgotność 9,7-46,0%) na oddziaływanie różnych temperatur z zakresu od O do — 34°C. Przy wilgotności 35% nasiona ginęły już w temperaturze — 2°C, przy 30% były silnie uszkadzane w — 7°C, a przy wilgotności 18% dopiero temperatura — 27°C lub jeszcze niższa zabijała nasiona. W innym doświadczeniu stwierdzono, że nawet w temperaturze —70°C nasiona o wilgotności 9,7-15,1% również nie ginęły. Okazało się, że nasiona lipy drobnolistnej są wysoce odporne na mróz. Zaleca się więc ich podsuszenie do wilgotności 10-12% - umożliwia to co najmniej kilkuletnie ich przechowywanie w temperaturach zakresu od — 3 do — 10°C. W takich warunkach, po przechowywaniu przez 2-3 lata uzyskano bardzo dobre wyniki.
 +
 +Z Holandii pochodzi sugestia, że nasiona lipy można przechowywać z zadowalającymi wynikami w wilgotnym piasku w temperaturze nieco tylko wyższej od 0°C, a więc w warunkach zapewniających równocześnie ustąpienie ich spoczynku. Badania przeprowadzone w Kórniku dostarczyły danych, że jest to tylko w części możliwe. Świeżo zebrane, nie podsuszone orzeszki, stratyfikowane w temperaturze 5°C, już po 14 tygodniach zaczynały kiełkować, a do 51 tygodnia skiełkowało 51% nasion. Podsuszenie świeżych nasion do wilgotności 10,5% i poddanie ich po tym stratyfikacji w tej samej temperaturze 5°C sprawiło, że kiełkowanie rozpoczynało się po 22 tygodniach, a po 46 tygodniach skiełkowało łącznie 11,5% nasion. Podczas stratyfikacji w temperaturze 3°C skiełkowało w tym samym okresie 6,5% uprzednio podsuszonych nasion. W innych doświadczeniach, w których nasiona podsuszone po zbiorze przechowywano w temperaturze 1°C przez 10 miesięcy, a następnie stratyfikowano w 3°C, początek kiełkowania obserwowano po 23 tygodniach, a po 55 tygodniach suma nasion skiełkowanych doszła do 9,5%. Wszystko przemawia za tym, że stratyfikacja wyłącznie chłodna nie wystarcza do wywołania masowego kiełkowania nasion wilgotnych czy przechowywanych w stanie podsuszonym. Pozwala to też wyciągnąć wniosek, że nieprzepuszczalność łupiny nasiennej raz podsuszonych nasion nie maleje podczas chłodnej stratyfikacji.
 +
 +===== Spoczynek nasion i warunki jego ustępowania =====
 +
 +Nasiona lipy drobnolistnej kiełkują późno, ze względu na twardą owocnię, nieprzepuszczalną łupinę nasienną i spoczynek zarodków. Owocnie można wyeliminować z łatwością; pozostaje więc do przezwyciężenia opór łupiny nasiennej i spoczynek zarodków. Łupina nasienna traci swą twardość i nieprzepuszczalność dzięki stratyfikacji w temperaturach zakresu 20-25°C. W Instytucie Dendrologii w Kórniku udowodniono, że dla nasion pochodzących z Polski najbardziej efektywna jest temperatura 25°C. Optymalny czas jej oddziaływania wynosi 4 miesiące.
 +W trakcie niedawnych badań w Kórniku okazało się, że fazę ciepłą można zastąpić krótkotrwałą skaryfikacją chemiczną, przy użyciu stężonego kwasu siarkowego.
 +
 +{{ :l:lipa_drobnolistna_nasiona_1.jpg?nolink&300|}}
 +
 +W niektórych latach stwierdzano, że część nasion lipy drobnolistnej została opanowana przez nie zidentyfikowane błonkówki, składające jaja do wnętrza owoców, jeszcze na drzewach. Podczas ciepłej stratyfikacji w napęczniałych nasionach wylęgały się z tych jaj larwy, żerujące potem w ich wnętrzu. Zniszczeniu ulegała nawet 1/3 nasion niektórych partii, stratyfikowanych w cieple.
 +
 +Po stratyfikacji ciepłej powinna nastąpić stratyfikacja chłodna. Chociaż wszystkie temperatury zakresu 1 - 5°C przyczyniają się do ustąpienia spoczynku nasion, najlepsze wyniki uzyskano w Kórniku w temperaturze 3°C. Chłodną fazę stratyfikacji należy kontynuować do skiełkowania pierwszych nasion, co wymaga 14-18 tygodni oddziaływania obniżonej temperatury, w zależności od partii nasion i roku zbioru. Pełny okres przysposabiania nasion przeciąga się w ten sposób na 8-9 miesięcy. Po pojawieniu się pierwszych kiełków należy niezwłocznie przystąpić do siewu, by nie dopuścić do przedwczesnego wydłużania się korzeni. Zbyt wczesne kiełkowanie może, w przypadku niekorzystnych warunków w szkółce, uniemożliwić przeprowadzenie siewu nasion lipy. 
 +
 +W badaniach nad stratyfikowanymi nasionami wykazano w Kórniku, że po stratyfikacji ciepło-chłodnej kiełkowanie przebiegało w temperaturze 20°C i w cyklicznie zmiennej 3~20°C energicznie i w wyższym procencie niż w 3°C lub w innych zakresach temperatur cyklicznie zmiennych, np. w 3~10 lub 3~15°C. Wynika z tego, że nasiona należy wysiewać w szkółce już po dostatecznym nagrzaniu się [[g:gleba-lesna|gleby]], tzn. w Polsce w kwietniu lub w początkach maja. W niektórych doświadczeniach wysoką zdolność kiełkowania (68%) uzyskano wtedy, gdy ciepła faza stratyfikacji przebiegała przez 16 tygodni w temperaturze cyklicznie zmiennej w zakresach 10~25, 15~25 czy 20~25°C w cyklach 48-godzinnych (24 + 24 godz.), po których następowała 17-tygodniowa faza chłodna w 3°C. Najbardziej efektywna w fazie kiełkowania okazała się wtedy temperatura cyklicznie zmienna 3~15°C (16 + 8 godz./dobę). W temperaturach 15, 20, 25°C lub w temperaturze cyklicznie zmiennej 3~25°C kiełkowanie przebiegało wprawdzie szybciej, lecz osiągnięta zdolność kiełkowania była niższa. Pozwala to przypuszczać, że niektóre nasiona zdrowe mogły w takich warunkach zapaść pod wpływem podwyższonych temperatur w stan spoczynku wtórnego i w efekcie powstrzymać się od kiełkowania.
 +
 +Wszystko to ujawnia pewną niejednorodność wymagań i reakcji różnych partii nasion lipy drobnolistnej na warunki konieczne do likwidacji spoczynku, kiełkowania i wschodzenia nasion. Trudno więc zdecydować, czy wysiewać nasiona do gleby już nagrzanej (np. w maju), czy znacznie wcześniej, gdy gleba jest jeszcze chłodna, a amplitudy wahań temperatury nocy i dnia są jeszcze nieznaczne (koniec marca, początek kwietnia). Najlepszym rozwiązaniem jest siew wczesny i przykrycie zagonów siewnych, np. słomą, którą usuwa się dopiero wtedy, gdy po pojawieniu się pierwszych wschodów przestają zagrażać spóźnione przymrozki. Tak postępując sprawimy, że w glebie zaistnieją przez jakiś jeszcze czas warunki sprzyjające kontynuacji ustępowania spoczynku.
 +
 +===== Ocena jakości nasion =====
 +
 +W myśl zasad ISTA (1985) masa próbki średniej wynosi 180 g (normy polskie przewidują 50 g), próbki ścisłej 90 g (w Polsce 10 g). Do wszystkich [[o:ocena-nasion|ocen]] korzysta się z nasion czystych, z wyjątkiem próby wilgotności nasion, dla której trzeba nadesłać do stacji oceny nasion oddzielną próbkę. Z braku takiej próbki można do określenia wilgotności użyć nasion z próbki średniej. Do pozostałych prób używa się nasion czystych w czterech powtórzeniach po 50 lub 100 nasion.
 +
 +W zależności od [[o:ocena-zywotnosci-nasion|żywotności nasion]], określanej przez [[p:proba-barwienia-zarodkow-nasion|barwienie]] tetrazolem lub [[m:metoda-krojenia-nasion|krojenie]], partie nasion lipy drobnolistnej zalicza się w Polsce do jednej z [[k:klasa-jakosci-nasion|trzech klas jakości]]. Zależy to jednak od poziomu czystości nasion, który powinien być co najmniej średni, a więc nie niższy od 95%.
 +
 +==== Określanie wilgotności nasion ====
 +
 +Do [[o:okreslanie-wilgotnosci-szyszek-szyszkojagod-osnowek-i-nasion|określenia wilgotności]] pobiera się zgodnie z zasadami ISTA z próbki średniej, losowo, dwie próbki po 4 - 5 g. W Polsce z próbki oddzielnie nadesłanej do stacji oceny pobiera się losowo trzy próbki po 25 g, po oddzieleniu grubszych zanieczyszczeń. Próbki waży się przed i po suszeniu w temperaturze 103°C przez 17 godzin (ISTA) lub w 105°C przez 24 godziny (normy polskie). W pracach badawczych prowadzonych w Kórniku używa się do określenia wilgotności trzech powtórzeń po 30 nasion. Wynik oblicza się w procentach wagowych w odniesieniu do świeżej masy.
 +
 +==== Ocena żywotności nasion ====
 +
 +Korzystając z [[r:rentgenowskie-metody-oceny-żywotności-nasion|metody radiograficznej]] (fotografia rentgenowska) można wydzielić z badanej próbki nasiona puste, niedorozwinięte, opanowane przez owady i mechanicznie uszkodzone. Gdy aparatura rentgenowska nie jest dostępna, korzysta się z czterech powtórzeń po 50 lub 100 nasion czystych dla wszystkich prób omówionych poniżej.
 +
 +=== Próba krojenia === 
 +
 +[[m:metoda-krojenia-nasion|Próba krojenia]] umożliwia określenie udziału nasion pełnych, niedorozwiniętych, opanowanych przez owady i pustych. Odróżnienie nasion żywotnych nie nastręcza trudności jedynie wkrótce po zbiorze i tylko w odniesieniu do nasion z mięsistym i żółtawym bielmem, co świadczy o ich żywotności. Nasiona podsuszone (przechowywane) znacznie trudniej ocenić na podstawie oględzin powierzchni przekroju - czy są żywe, czy martwe.
 +
 +=== Próby barwienia === 
 +
 +Ze względu na długi okres przysposabiania nasion do siewu (8-9 miesięcy) szybką informację o żywotności nasion danej partii, świeżo pozyskanych czy przechowywanych, może dostarczyć jedynie któraś z metod barwienia (próba tetrazolowa lub indygokarminowa).
 +
 +== Próba tetrazolowa ==
 +
 +Cztery powtórzenia po 50 lub 100 nasion wyjętych z owocni moczy się w wodzie w temperaturze pokojowej przez 18 godzin. Po tym oba końce każdego nasienia przecina się poprzecznie, usuwając skrawki bielma, a nasiona zanurza w 1% roztworze chlorku lub bromku 2,3,5-trójfenylotetrazoliowego w buforze fosforanowym (pH 6,5 - 7,7) w temperaturze 30°C na 18-24 godzin w ciemności. Nasiona puste i uszkodzone są wprawdzie liczone, lecz do próby barwienia już się ich nie używa. Po barwieniu nacina się łupinę nasienną i odsłania bielmo i zarodek, naciskając lekko każde nasienie. Zarodek i bielmo nasion żywotnych są całkowicie przebarwione na czerwono. W obrębie kategorii nasion uznawanych za żywotne dopuszcza się drobne, powierzchniowe nekrozy na powierzchni bielma.
 +Inny sposób przeprowadzenia tej oceny polega na podłużnym nacięciu tego końca każdego nasienia, który jest bardziej oddalony od korzenia zarodkowego, i na rozchyleniu obu naciętych połówek, po czym nasiona zanurza się w roztworze tetrazolu na 18-24 godzin.
 +
 +== Próba indygokarminowa ==
 +
 +W przeciwieństwie do próby tetrazolowej barwieniu indygokarminem podlegają tylko zarodki. Moczeniu w wodzie destylowanej w temperaturze pokojowej poddaje się przez 24 godz. tę samą liczbę nasion co w próbie tetrazolowej. Za pomocą skalpela lub igły preparacyjnej wyjmuje się potem zarodki z nasion. Nasiona puste i częściowo lub całkowicie zepsute liczy się i zaraz odrzuca, barwieniu się ich nie poddaje. Zarodki przypuszczalnie zdrowe zanurza się na godzinę w roztworze indygokarminu (1: 2000), a po trzech płukaniach w wodzie destylowanej umieszcza na szybie o matowej powierzchni lub na wilgotnej bibule i ogląda dokładnie, po obu stronach. Za żywotne uznaje się zarodki całkowicie niezabarwione oraz zarodki z co najwyżej zabarwionym końcem korzenia zarodkowego.
 +
 +==== Określanie zdolności kiełkowania i wschodzenia nasion ====
 +
 +=== Próba kiełkowania ===
 +
 +{{ :l:lipa_drobnolistna_nasiona_2.jpg?nolink&300|}}
 +
 +Do [[p:proba-kielkowania-nasion|próby kiełkowania]] bierze się tylko nasiona przysposobione, pozbawione już spoczynku. Wynik próby odzwierciedla zdolność kiełkowania danej partii nasion w momencie pobierania ich do próby, tj. gdy przystępowano do stratyfikacji 10-11 miesięcy wcześniej. Z tego też powodu zaleca się, by do przysposabiania próbki i połączonej z tym próby kiełkowania przystępować z pewnym wyprzedzeniem, a więc przed podjęciem stratyfikacji nasion, przeznaczonych do wysiewu w szkółce. Chodzi bowiem o poznanie rzeczywistej zdolności kiełkowania nasion danej partii, i to już na jakiś czas przed ich wysiewem.
 +
 +Po zakończeniu 4-miesięcznej, ciepłej fazy stratyfikacji powinna nastąpić faza chłodna w temperaturze 3°C, trwająca 14-18 tygodni, aż do pojawienia się pierwszych kiełków. Czas trwania tej fazy podlega zmianom, w zależności od partii nasion. Do próby kiełkowania używa się czterech powtórzeń po 50 lub 100 nasion, liczby te pomniejsza się o liczbę nasion ewentualnie kiełkujących już przed rozpoczęciem próby. Można oczywiście kontynuować w trakcie próby kiełkowania stratyfikację chłodną nasion, zachowując do końca temperaturę 3°C, jednakże w tej temperaturze kiełkowanie przebiega bardzo rozwlekle i trwa 12-22 tygodni.
 +
 +Kiełkowanie znacznie bardziej skoncentrowane i wydajne można uzyskać stosując temperaturę cyklicznie zmienną 3~20°C (16 + 8 godz./dobę). W takich warunkach kiełkowanie wygasa po 3-5 tygodniach. Jako zasadę ogólną w próbach kiełkowania przyjmuje się 6 tygodni w podanej wyżej temperaturze. Jeszcze szybciej, jak już wspomniano, trwa kiełkowanie w stałej temperaturze 20°C, lecz zdolność kiełkowania jest w niej niekiedy obniżona, w porównaniu z temperaturą cyklicznie zmienną. Co tydzień przeprowadza się kontrole, a nasiona kiełkujące i zepsute zlicza się i odrzuca. Równocześnie podłoże stratyfikacyjne podlega przewietrzeniu, w razie potrzeby nawilża się je odpowiednio i miesza z nasionami. Do skiełkowanych zalicza się nasiona z korzeniem rosnącym, którego długość osiąga co najmniej 3/4 długości samego nasienia. Jeżeli po przysposobieniu podłoże stratyfikacyjne z nasionami zamraża się w temperaturze — 3°C w celu powstrzymania kiełkowania, warunki próby kiełkowania nie podlegają żadnej zmianie również po rozmrożeniu. Zdolność kiełkowania wyrażana jest w procentach jako wartość średnia, obliczona z wszystkich czterech powtórzeń. Nasiona nie kiełkujące poddaje się po zakończeniu próby krojeniu, w celu ustalenia przyczyny powstrzymywania się od kiełkowania.
 +
 +=== Próba wschodzenia ===
 +
 +Podobnie jak w przypadku próby kiełkowania, wyniki [[o:określanie-zdolności-wschodzenia-nasion|próby wschodzenia]] odpowiadają stanowi nasion sprzed 10-11 miesięcy, tj. terminowi pobrania ich do próby, po którym następuje okres przysposabiania do kiełkowania. Proces starzenia się całej, nadal przechowywanej partii nasion przebiega w tym czasie z różną intensywnością, najszybciej wtedy, gdy warunki przechowywania nie są zadowalające. Wskazane jest więc rozpoczęcie próby wschodzenia wraz z poprzedzającym ją przysposobieniem do kiełkowania z nieznacznym wyprzedzeniem w stosunku do daty początku stratyfikacji nasion przeznaczonych do siewu w szkółce. Tak się postępuje, by uzyskać informacje o wschodach, których można oczekiwać po wysiewie w polu.
 +
 +Do próby wschodzenia używa się, tak jak w próbie kiełkowania, tylko nasion już przysposobionych do kiełkowania. Wysiewa się je w pudełkach plastikowych w wilgotną mieszaninę piasku z miałem torfowym na głębokość 1 cm, przy użyciu szablonu z otworami. Wysiane nasiona pokrywa się warstwą piasku o grubości 1 cm. Pudełka nakrywa się przezroczystym wiekiem z otworkami wentylacyjnymi i umieszcza w temperaturze cyklicznie zmiennej 3~20°C (16 + 8 godz./dobę).
 +Zmiany temperatur można uzyskać, przenosząc skrzynki codziennie, np. o godz. 8.00 z komory chłodnej do ciepłej, a o godz. 16.00 z powrotem, z ciepłej do chłodnej. Na przeprowadzenie próby wschodzenia przeznacza się 10 tygodni. Ze względu na konieczność przebicia się wschodzących nasion przez warstwę okrywającego je piasku mijają zazwyczaj 2-3 tygodnie, zanim siewki staną się widoczne. 
 +
 +Za wzeszłe uznawane są siewki z rozchylonymi liścieniami, już uwolnionymi od łupiny nasiennej. Nasiona kiełkujące w końcowej fazie przysposabiania wysiewa się również, pikuje się je korzeniem w dół. Co tydzień zlicza się i odrzuca nasiona już wzeszłe, przy okazji zwilża się podłoże w razie potrzeby. Wyniki wyraża się w procentach, jako średnią zdolność wschodzenia, obliczoną z wszystkich czterech powtórzeń. Po zakończeniu próby wyjmuje się z podłoża nasiona nie wzeszłe i poddaje krojeniu. Gdy próby wschodzenia przebiegają w temperaturze stałej 20°C, zamiast w temperaturze cyklicznie zmiennej, wschody zjawiają się wcześniej, lecz liczba siewek może ulec zmniejszeniu. Próbę wschodzenia można prowadzić, jeżeli po przysposobieniu do kiełkowania podłoże zmieszane z nasionami poddano zamrożeniu na jakiś czas (do 8 tyg.) w celu powstrzymania kiełkowania.
 +
 +===== Wysiew w szkółce =====
 +
 +W Polsce, orzeszki lipy drobnolistnej zebrane wcześnie („na zielono"), w końcu sierpnia lub z początkiem września i wysiane natychmiast, mogą wydać siewki na najbliższą wiosnę. Po zbiorze w stanie w pełni dojrzałym i siewie jesiennym lub po składowaniu przez zimę i siewie wiosennym można się spodziewać wschodów dopiero na drugą wiosnę po zbiorze. Wymagania nasion obejmują bowiem wpierw okres oddziaływania ciepła (4 mieś.); w przypadku jego pominięcia, niezastąpienia innym sposobem (np. chemiczną skaryfikacją łupiny nasiennej) lub tylko częściowego zaspokojenia potrzeb cieplnych, nie można oczekiwać późniejszego kiełkowania czy wschodów. Dopiero łączne oddziaływanie ciepła przez pewien czas (lato), a potem chłodu (zima) zapewnia osiągnięcie gotowości do kiełkowania. Dlatego też nasiona nie mogą w warunkach naturalnych wzejść wcześniej, niż na drugą wiosnę po obsiewie lub po zbiorze i wysiewie. To właśnie sprawia, że orzeszki zebrane w stanie pełnej dojrzałości przechowuje się wpierw podsuszone przez całą zimę i w szkółce nie wysiewa się ich wcześniej niż w maju, co zapewnia im przebycie latem w glebie (którą należy utrzymywać w stanie wilgotnym) fazy ciepłej, koniecznej do zajścia zmian w strukturze okryw nasiennych.
 +
 +W przypadku stratyfikacji w warunkach kontrolowanych, nasiona przechowywane wpierw w stanie podsuszonym w obniżonej temperaturze, stratyfikuje się począwszy od połowy sierpnia aż do połowy grudnia w temperaturze 25°C lub nieco niższej. Zaraz po tym obniża się temperaturę stratyfikacji do 3°C na następne 4 miesiące, jeżeli przewiduje się siew w połowie kwietnia. Można stratyfikację ciepłą rozpocząć kilka tygodni wcześniej, a w przypadku zbyt wczesnego początku kiełkowania zamrozić mieszaninę podłoża i nasion w temperaturze — 3°C na okres nie dłuższy niż 8 tygodni. W trakcie badań prowadzonych w Kórniku wykazano, że takie zamrożenie wpływa korzystnie na kiełkowanie i wschody nasion, w porównaniu z nasionami nie poddanymi oddziaływaniu mrozu po przysposobieniu.
 +
 +Najbardziej korzystnym okresem siewu nasion lipy drobnolistnej (w Polsce) jest kwiecień, a więc okres, w którym temperatury dnia i nocy różnią się znacznie, co zapewnia dobre kiełkowanie i wschodzenie nasion. Grubość przykrycia wynosi 1-3 cm. Na 1 ar szkółki siewnej przyjmuje się tu jako normę wysiew 1,15 kg nasion (nie orzeszków) I klasy jakości sposobem rzędowym czy taśmowym lub 5-10 kg sposobem rzutowym. Przy masie 1000 nasion rzędu 25 g można wtedy uzyskać odpowiednio co najmniej 8000 lub 40000 siewek I i II klasy jakości z 1 ara. Na siewkę przypada wtedy 125 lub 25 cm2 powierzchni siewnej. Siejąc w podłoże torfowe w namiocie foliowym, zmierza się w Polsce do uzyskania 200 siewek 1 m2 powierzchni siewnej w jednym sezonie wegetacyjnym (50 cm2 na 1 siewkę), co przy wydajności siewu rzędu 50% oznacza, konieczność wysiewu na 1 ar 1 kg nasion o podanej wyżej masie. W szkółce powinno się siać na głębokość 1-3 cm. Korzystne jest ocienianie siewek w pierwszej połowie pierwszego okresu wegetacji. Ich wzrost jest powolny i dlatego do sadzenia na miejsce ostateczne używa się sadzonek (siewek) typu co najmniej 2/0 lub 3/0.
l/lipa-drobnolistna-nasiona.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:40 (edycja zewnętrzna)