Kwitnienie i owocowanie drzew i krzewów leśnych

Krzewy na ogół wcześniej dojrzewają. Owocowanie drzew rozpoczyna się później zwykle dopiero w wieku 15-20 lat. Im bardziej długowieczny jest dany gatunek, tym wolniejszy jest jego rozwój. Wcześniej owocują osobniki powstałe z odrośli (są bardziej zaawansowane w rozwoju), później - drzewostany powstałe z nasion.

Drzewa rosnące na obrzeżach drzewostanów lub w szerokiej więźbie, a więc o koronach lepiej oświetlonych i więcej asymilujących, wcześniej przystępują do owocowania niż znajdujące się w zwartym drzewostanie. Naświetlenie koron sprzyja ich silniejszemu rozwojowi, listowie staje się gęstsze, a zawarty w nich chlorofil intensywniej wykorzystuje energię do przyswajania dwutlenku węgla i budowania związków organicznych wchodzących w skład tkanek roślinnych.

Badania wykazały, że czas trwania usłonecznienia w roku zawiązywania pąków kwiatowych, a konkretnie w czerwcu i w lipcu dla sosny, wywiera decydujący wpływ na kwitnienie w roku następnym. W przypadku świerka ustalono, że obfity urodzaj szyszek występował wtedy, gdy w czerwcu roku poprzedzającego kwitnienie usłonecznienie wynosiło minimum 9 godzin.

Regulując stosunki świetlne w drzewostanie można pobudzać drzewa do częstszego i obfitszego owocowania. Gatunki cienioznośne wymagają pod tym względem intensywniejszej ingerencji, gdyż utrzymują się w silnym zwarciu aż do późnego wieku. Gatunki światłożądne z biegiem czasu same się prześwietlają i przerzedzanie drzewostanu nie wywołuje u nich tak silnych efektów jak u znoszących ocienienie buka, jodły czy świerka.

Ważną rolę w indykacji kwitnienia przypisuje się czynnikowi termicznemu. Wysoka średnia temperatura dobowa w porze zawiązywania kwiatów, tj. na przełomie czerwca i lipca dla świerka i w lipcu dla sosny, wpływa w istotny sposób na obfitość kwiatów żeńskich. Warunki cieplne wpływają również na rozmieszczenie kwiatów w koronie świerków i sosen.

Jako nie poddające się wpływom działalności człowieka należy wymienić warunki ogólnego klimatu, charakteryzujące dany obszar. Największy wpływ na owocowanie wywiera temperatura. Im surowsze pod tym względem są warunki klimatyczne, tym rzadsze i mniej wydajne są lata urodzaju. Wszystkie też gatunki obradzają rzadziej i skąpiej w wysokich górach lub na północy Europy, niż na nizinach lub w krajach południowych. Wraz z osłabieniem urodzaju idzie zmniejszenie się wielkości i ciężaru owoców i nasion.

Wystąpienie owocowania w danym roku w znacznym stopniu zależy od aktualnego układu warunków meteorologicznych. Najsilniejszą przeszkodą do wytworzenia nasion są późne przymrozki bądź napływ mroźnego powietrza na wiosnę w okresie kwitnienia lub zawiązywania się owoców. Najwrażliwsze są drzewa i krzewy kwitnące wczesną wiosną, np. brzoza, olsza, leszczyna. Silne obniżenie temperatury może zresztą zaszkodzić nawet gatunkom stosunkowo późno się rozwijającym.

Do znacznego zmniejszenia lub nawet całkowitego zniszczenia plonu mogą doprowadzić klęski żywiołowe: silne wiatry, burze, grady a także długotrwała susza. Susze zawsze wpływają na niedokształcenie owoców i nasion. Obfite opady atmosferyczne w czasie kwitnienia utrudniają proces zapylenia. Porywiste wiatry przedwcześnie otrząsają znaczne ilości niedojrzałych owoców.

Obfity urodzaj szyszek i nasion jest związany ze zużyciem znacznych ilości substancji odżywczych, zmniejsza zatem zasobność gleby w składniki mineralne. Proces ten może być jednym z czynników modyfikujących okresowość obradzania. W Finlandii ustalono, że na trzech typach siedliskowych o wzrastającej żyzności - wrzosowym, brusznicowym i borówkowym - urodzaj nasion u sosny kształtuje się odpowiednio jak: 1:2:3.

Stwierdzono, że na glebach żyznych i odpowiednio wilgotnych drzewa i całe drzewostany później wkraczają w okres owocowania niż na glebach suchych i ubogich, ale za to owocują obficiej i częściej. Poszczególne gatunki obradzają w różnych ilościach i powtarzają owocowanie w różnej długości okresach. Na ogół gatunki ciężkonasienne obradzają rzadziej niż lekkonasienne. Uszeregowanie gatunków według długości okresów powtarzania się lat urodzaju mniej więcej odpowiada kolejności, w jakiej zwiększa się ciężar nasion.

Z powyższego wynika, że gatunki lekkonasienne owocują częściej, natomiast ciężkonasienne owocują rzadziej. Znajduje to swoje uzasadnienie w dysproporcji ilości składników pokarmowych, jakie np. przeznacza na jednorazowe wytworzenie nasion brzoza, owocująca prawie corocznie, i buk, który owocuje o wiele rzadziej. W naszym klimacie niemal corocznie obradzają topole, wierzby, olsze i wiąz jak również większość krzewów. Stosunkowo często obradzają klony, lipy i jesion, natomiast rzadziej owocuje dąb, a najrzadziej buk. Drzewa iglaste obradzają obficiej co kilka lat.

W okresie między latami obfitego urodzaju spotyka się mniejszą lub większą liczbę drzew owocujących. Wiąże się to z dużą zmiennością osobniczą drzew w drzewostanie. Nie wszystkie bowiem drzewa owocują w jednym roku nasiennym. Niektóre obradzają jeszcze przed rokiem nasiennym lub tuż po nim, inne częściej powtarzają owocowanie, są i takie, które w ogóle skąpo obradzają. Różnice te pozostają w związku bądź z różnym usytuowaniem drzew w drzewostanie, różnym rozwojem ich aparatu asymilacyjnego, bądź zmiennością indywidualną podłoża dziedzicznego. Drzewa korzystające z większego dostępu światła, o bogato ulistnionej, szerokiej koronie, obradzają częściej i obficiej. Drzewa przytłumione, odwrotnie - dają mniejszy i rzadziej powtarzający się urodzaj.

k/kwitnienie-i-owocowanie-drzew-i-krzewow-lesnych.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:40 (edycja zewnętrzna)