Jedlica Douglasa (daglezja) — Pseudotsuga menziesii

Jedlica Douglasa

Drzewo jednopienne o dużym zróżnicowaniu genetycznym na wielkim obszarze naturalnego zasięgu w zachodniej części Ameryki Północnej. Ogólnie wyróżnia się dwie podstawowe odmiany geograficzne tego gatunku: jedlicę zieloną (Pseudotsuga menziesii var, menziesii] związaną ze strefą nadoceaniczną i jedlicę siną lub szarą (Pseudotsuga menziesii var. glauca) występującą w kontynentalnych obszarach górskich. W naszych warunkach bardziej przydatna w uprawie i hodowli lasu okazała się jedlica zielona.

W ojczyźnie zaczyna obradzać już w wieku ok. 10 lat, a u nas między 20 a 30 rokiem życia. Urodzaj nasion w zależności od warunków co 2, a częściej co 4—5 lat.Kwitnie w maju. Kwiatostany męskie żółtozielone szyszeczki długości igieł, ułożone grzebieniaste w dwóch szeregach otoczone łuskami. Kwiatostany żeńskie w postaci lekko zabarwionych na zielono lub purpurowo szyszeczek, które przed pełnym rozwojem są nieco krótsze od igieł.

Szyszki brązowe, długości 5—10 cm, u odmiany zielonej dłuższe, u szarej krótsze, o jajowatym kształcie, mniej lub bardziej wydłużone, zwisające. Łuski nasienne cienkie, całobrzegie zaokrąglone. Łuski okrywające o zaostrzonych klapach wystają na zewnątrz szyszek w postaci trójklapowego języczka. U odmiany zielonej przylegają one do szyszki wzdłuż osi, a u odmiany szarej odginają się silnie ku nasadzie szyszki. Szyszki dojrzewają na przełomie września i października i podczas suchej oraz ciepłej pogody szybko się otwierają, uwalniając nasiona. Dobrym wskaźnikiem dojrzałości do zbioru jest nie tyle barwa szyszek, ile przybranie przez nasiona wraz ze skrzydełkiem złocisto-brązowego zabarwienia oraz ich łatwe oddzielanie się od łusek, a także osiągnięcie przez zarodek ok. 90% długości kanału w prabielmie (Ching T., Ching K. 1962). Osłanianie szyszeczek żeńskich od końca czerwca do zbioru torbami izolacyjnymi z papieru pergaminowego wpływa korzystnie na zwiększenie masy tworzących się nasion (Sorensen, Campbell 1985).

Jedlica Douglasa - nasiona Nasiona, umieszczone po dwa pod łuskami, są brązowe, złocistolśniące, o trójkątnym zarysie i zaostrzonych wierzchołkach. Mają długości 6—8 mm i grubości 3—4 mm. Z jednej, płaskiej strony pokrywa je całkowicie przyrośnięte jednostronne, błoniaste tępo zakończone skrzydełko, barwy żółtobrązowej, długości 8—10 mm. Druga strona nasion jest wypukła i jaśniejsza z ciemniejszymi brązowymi upstrzeniami. Dość miękka okrywa nasienna daje się rozgniatać w palcach.

Szyszki jedlicy można wyłuszczyć składując je w suchym, przewiewnym i ciepłym pomieszczeniu niezbyt grubą warstwą i często przegarniając. Można przyspieszyć ten proces, jeżeli po 1—3-tygodniowym składowaniu szyszki podda się działaniu suchego powietrza o temperaturze 30—40°C przez 16—48 godzin. Szyszki otwierają się, jeżeli ich wilgotność spadnie do 35—50% (Schopmeyer i in. 1974). Wyłuszczone nasiona odskrzydla się i oczyszcza tak, jak nasiona innych iglastych. Trzeba przy tym uważać, by nie uszkodzić miękkich okryw nasiennych. Wydajność łuszczenia 0,5—3,0%.

Masa 1000 nasion jedlicy zielonej pozyskanych w ojczyźnie wynosi 8,6—29,4 g, średnio w północnej części zasięgu 11,5 g (Brytyjska Kolumbia, Washington, Oregon) i 13,9 g w części południowej (Kalifornia). Jedlica szara ma nasiona nieco lżejsze. Masa 1000 nasion wynosi 8,5—18,6 g, średnio w zależności od kontynentalizacji klimatu 10,3 g (środek Brytyjskiej Kolumbii), 13,6 g (Kolorado) i 14,1 g (Arizona; Schopmeyer i in. 1974). Także w przypadku jedlicy zielonej wraz ze zwiększaniem się odległości miejsca pochodzenia od Pacyfiku, zmniejsza się w regionie nadbrzeżnym, Górach Kaskadowych i środkowym Oregonie wielkość i masa szyszek, wzrasta natomiast masa 1000 nasion (Sorensen, Miles 1978).

Masa 1000 nasion jedlicy rosnącej w Polsce wynosi 6,0—15,5 g, średnio 11,0 g. Ich zdolność kiełkowania dochodzi do 98%, przy średniej 56,3% (Antosiewicz 1970). Duży odsetek nasion jest niszczony przez owady. Zmusza to do importowania nasion, których zdolność kiełkowania wynosi średnio 75—90% (Schopmeyer i in. 1974). Nasiona jedlicy znoszą dobrze nawet silne obniżenie wilgotności. Przechowuje się je na sucho, jak nasiona sosny zwyczajnej, świerka pospolitego i modrzewia europejskiego (Schönborn 1964).

Nasiona jedlicy należą do opornie kiełkujących. Wysiewane jesienią nie wymagają przedsiewnego przygotowania. Natomiast przed wysiewem wiosennym muszą być poddane krótkiej chłodnej stratyfikacji przeprowadzanej w warunkach naturalnych przez dołowanie przez zimę lub w kontrolowanych przez przechłodzenie w temperaturze 2—4°C przy umiarkowanej wilgotności przez 3—7 tygodni. Im niższa temperatura tym dłużej trwa stratyfikacja. Przed rozpoczęciem stratyfikacji nasiona moczy się w wodzie przez 24 godziny w temperaturze pokojowej (Gordon i in. 1992). Zbyt wczesne kiełkowanie nasion w czasie stratyfikacji można zahamować osuszając je ostrożnie powierzchownie i umieszczając w temperaturze 2°C (Sorensen 1991). Oddzielenie nasion pełnych od pustych wymaga pławienia przez co najmniej 36—48 godzin (Śimanćik 1962).


Źródło: Karol Mańka „Fitopatologia leśna” PWRiL Warszawa 1998

Zdjęcie ze strony Plant Gallery - Obrazkowa Encyklopedia Roślin

j/jedlica-daglezja.txt · ostatnio zmienione: 2017/01/24 10:25 (edycja zewnętrzna)