Drewno topoli

Listę naszych drzew leśnych dających drewno o znaczeniu przemysłowym zamykają topole. Wprawdzie wśród rodzimych topól jedynie osika jest typowym gatunkiem leśnym, to jednak różne inne gatunki i ich mieszańce stosowane były w plantacjach topolowych, w większości należących do gospodarstw leśnych. Znajomość cech ich drewna i umiejętność dobrej sprzedaży musi więc cechować każdego leśnika.

Podstawową naszą topolą leśną jest osika; ma ona drewno bardzo lekkie, miękkie i łatwo zapalne. Pod względem tych cech bardzo przypomina drewno lipy, od którego różni się bardziej jednorodną budową. Cechą charakterystyczną drewna osikowego jest bardzo wolne i równe jego spalanie. Zapałka osikowa pali się na bardzo małym odcinku długości ok. 3 mm (świerkowa „potrafi zapalić się jednocześnie na całej długości). Kurczliwość osiczyny jest mała. Suszy się łatwo; wykazuje małą skłonność do pęknięć adsorpcyjnych i do paczenia się. Obróbka skrawaniem łatwa, lecz przy struganiu i frezowaniu nie daje gładkiej powierzchni; należy stosować bardzo ostre narzędzia, a przy piłowaniu, zwłaszcza wzdłużnym — duże rozwarcie zębów pił. Najgładszą powierzchnię otrzymuje się przez szlifowanie. Nadaje się również do wyrobów snycerskich. Gnie się dobrze (po uprzednim parzeniu). Drewno osiki dobrze się klei, dobrze barwi się łatwo daje się nasycać, źle się poleruje i polituruje. Wysuszone drewno jest bezwonne. Jest mało odporne na działanie zasad, dość odporne na działanie kwasów. Wilgotne drewno składowane w korze bardzo łatwo ulega rozkładowi przez grzyby.

Drewno osikowe jest bardzo jednorodne. Praktycznie rzecz biorąc, słoi rocznych, podziału na drewno wczesne i późne, naczyń — wyróżnić gołym okiem nie można. Barwa całego przekroju jest prawie biała i jednorodna z lekkim odcieniem szarawym w partiach centralnych. Przypuszczalnie ten szary odcień jest cechą ostrzegawczą początku procesu rozkładowego. Drewno zawiera plamki rdzeniowe.

Osika nadaje się znakomicie na wyrób zapałek; jest to właściwie jedyny gatunek drewna idealnie u nas nadający się na ten cel. Niestety, odczuwamy stały niedobór tego surowca, z uwagi na to, że osiki, podobnie jak lipy, najczęściej występują rzadko i pojedynczo wśród innych gatunków (np. sosen). Brak umiejętności odnawiania z nasienia powoduje, że najczęściej mamy w drzewostanach odroślowe, szybko murszejące osobniki. Osika do tego żyje krócej niż otaczające ją drzewa. W sytuacji tej już w cięciach pielęgnacyjnych wycina się ją pod pretekstem nieopłacalności wyrobu z nich drewna użytkowego (bez analizy ekonomicznej!) — przeznacza na opał.

Osika używana była na wyrobu plecione, dając na ten cel doskonały, silny, szkląco-biały materiał (z osiki wyrabiano kapelusze damskie oraz męskie kapelusze naśladujące „Panama. Drewno osiki daje wreszcie (doskonały materiał na wyrób celulozy i masy drzewnej. Celuloza osikowa jest bardzo mocna, ma ładną białą barwę i połysk (tzw. papier japoński, przypominający papier szmaciany, tj. wyrobiony z włókien lnu czy bawełny). Podobnie jak i przy drewnie lipowym konieczne jest tu zrobienie zastrzeżenia: drewno osikowe z racji swych właściwości musi być przerabiane na celulozę i ścier oddzielnie, bez zmieszania z innymi gatunkami drewna, nawet topolowego. Przestrzeganie tej zasady jest warunkiem uzyskania produktu końcowego o jakości zapewniającej jego konkurencyjność rynkową.

W niektórych okolicach Polski używano osiczyny do wyrobu gontów, oraz do wyrobu klepek do beczek (cementówek, syropiarek). Obecnie ten rodzaj przerobu spotyka się sporadycznie i na specjalne zamówienie. Jako drewno opałowe przedstawia małą wartość (drewno lekkie i zwykle nadpustek). Do suchej destylacji nie jest używane, z wyjątkiem wytwarzania z nich jednego produktu, tj. węgla drzewnego, używanego do wyrobu prochu strzelniczego.

Innymi gatunkami naszych topól, w zasadzie występującymi już poza granicami lasów, są topola czarna, topola biała (białodrzew) i topola szara (sokora, nadwiślańska). Dorastają one do znacznie większych rozmiarów niż osika, mają drewno nieco cięższe i twardsze od niej. Barwa ich drewna waha się od żółtawej aż do brązowej w części centralnej. Przebarwione wnętrze pnia uważa się za twardziel, mimo, że z chwilą zniszczenia peryferyjnego drewna jasnego (bielu?) przejmuje ponownie funkcje przewodzenia wody.

Z wyjątkiem wytwórni zapałek, drewno tych topól może być kierowane do przerobu do wszystkich gałęzi przemysłu drzewnego. Ogólnie ocenia się, że drewno topolowe nie nadaje się na cele budowlane. Ocena ta jest całkowicie błędna, o czym doskonale wie nasza ludność wiejska. Z tarcicy topolowej buduje się budynki gospodarcze, szczególnie stodoły. Tarcica ta po wyschnięciu w warunkach zmiennej wilgotności staje się zwarta (trudności we wbiciu gwoździ), nadal lekka i wyjątkowo trwała. Bez żadnych zabiegów konserwacyjnych stodoły takie stoją po kilkadziesiąt lat. Tarcica topolowa z tych samych względów jest idealna na deski wozów konnych oraz na obudowę przyczep samochodowych i ciągnikowych jak również na płoty; jest to cenny materiał na ściany ochronne osłaniające osiedla przed uciążliwościami ruchu drogowego i ulicznego. Ten typ budowli z serii ochrony środowiska człowieka, dotychczas w Polsce prawie nieznany, silnie propagowany jest w krajach Europy Zachodniej. Charakterystyczne, że nieimpregnowane drewno topolowe zastosowane w budowlach pracujących w zmiennych warunkach wilgotnościowych, bardzo słabo jest atakowane przez grzyby i owady.

Cenne, lecz praktycznie nie wykorzystane drewno mają topole rosnące na terenach zalewowych, wzdłuż rzek. W czasie wiosennych wylewów kra uszkadza odziomki powodując powstanie drewna z zawiłym układem włókien. Drewno takich drzew można barwić na pniu lub po przerobieniu uzyskując dekoracyjny materiał do wykańczania wnętrz.

Leśnictwo dysponuje również pewną ilością drewna z plantacji topolowych. Głównym celem ich zakładania była produkcja drewna dla przemysłu papierniczego. W naszych warunkach wyprodukowanie tego drewna było znacznie droższe niż z naszych typowo leśnych gatunków. Do tego przemysł celulozowo-papierniczy interesuje zakup określonej ilości kilogramów drewna, a nie metrów sześciennych. Papier w przeciwieństwie do tarcicy sprzedaje się w kilogramach. W trakcie produkcji papieru „zapadają się ściany komórkowe i w znacznym stopniu zanikają światła elementów anatomicznej budowy drewna. W przeliczeniu na masę drzewną wyrażoną w kilogramach plantacje topolowe miały często niższą produkcyjność z hektara przy wyższych kosztach produkcji niż drzewostany złożone z typowych naszych gatunków leśnych. Tym samym celowość dalszego propagowania plantacji topolowych w Polsce stała się wątpliwa.

Istniejące plantacje topolowe dostarczają corocznie pewną ilość drewna. Zachowanie wymaganej przez przemysł koncentracji dostaw, podobnie jak drewna lipowego i osikowego jest trudne. Z tego powodu można przyjąć, że w obecnej sytuacji nie jest ono zużytkowywane racjonalnie. Wykorzystując w wyższym stopniu składnice leśne sytuację można znacznie poprawić. Muszą one wówczas w wyższym stopniu przyjąć na siebie funkcje obróbki, klasyfikacji, rozdziału drewna, jego sprzedaży i formowania jednorodnych partii towaru. W związku ze znacznym terytorialnym rozrzuceniem baz drewna topolowego może się to wiązać z koniecznością wstępnego przerzutu drewna na składnicę, co może znacznie zwiększyć koszty jego produkcji.

d/drewno-topoli.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:39 (edycja zewnętrzna)