Brzoza brodawkowata

Betula pendula ROTH. (B. verrucosa EHRH.) — brzoza brodawkowata (b. zwisła)

Drzewo w warunkach sprzyjających dorastające do wysokości 30 m i pierśnicy 80 cm. Kora u młodych drzew brązowa, potem biała, wskutek występowania w powierzchniowych warstwach korka substancji, zwanej betuliną, której drobne kryształki załamują światło i powodują białą barwę kory. U drzew starych kora w dolnej części pnia grubieje, pęka i staje się ciemna. Korona silnie rozwinięta, luźna, u starych drzew z długimi, cienkimi i zwisającymi z konarów gałązkami. Młode gałązki nie owłosione, pokryte brodawkami. Pąki nagie, lepkie, u nasady rozszerzone, na wierzchołku zaostrzone.

Liście romboidalne lub trójkątne, u nasady zwykle klinowate, podwójnie i nierówno piłkowane, długości 3—7 cm; z górnej strony ciemnozielone, ze spodniej jaśniejsze. Młode liście rzadko owłosione, lepkie. Ogonek liściowy do 3 cm długości. Liście na pędach odroślowych duże, sercowate, omszone.

Brzoza brodawkowata zaczyna obradzać na wolnej przestrzeni już w 10 roku, w drzewostanie w 20—25 roku życia. Owocuje co roku, lecz obfitsze lata nasienne powtarzają się co 2 lub 3 lata. Kwitnie w kwietniu, równocześnie z rozwojem liści. Po przekwitnięciu kotki męskie opadają, żeńskie zaś rozrastają się w walcowate owocostany, które w końcu lata (lipiec—sierpień) rozsypują się i łuski owocowe opadają wraz z owocami.

Orzeszki podłużnie eliptyczne, długości około 2 mm, ze skrzydełkiem 2—3 razy szerszym od orzeszka. Łuski owocowe trójklapowe, klapki boczne dłuższe od środkowej, odgięte w dół. Zdolność kiełkowania świeżych nasion około 60%, nasion przechowywanych do wiosny obniża się do 20%, kiełkują w 4—5 tygodni po wysiewie. Liścienie eliptyczne, długości 2—4 mm, łuskowate, nagie, z górnej strony zielone, z dolnej czerwonawe.

Brzoza wytwarza system korzeniowy silnie rozwinięty, ale powierzchniowy i z tego powodu łatwo podlega wywrotom. Może rosnąć na piaskach, glebach suchych i wilgotnych, nie znosi jednak bliskości wody gruntowej. Jest najbardziej światłożądnym gatunkiem spośród drzew liściastych. Nie cierpi od przymrozków wiosennych, dobrze znosi niskie i wysokie temperatury, w młodości rośnie szybko; w wieku 10 lat dorasta wysokości 6 m. Około 20 roku życia jej przyrost na wysokość słabnie i już w 50—60 roku życia prawie ustaje. Żyje stosunkowo niedługo, 90—100 lat.

Brzoza po ścięciu drzewa daje odrośle z pnia, z pączków śpiących szyi korzeniowej, które jednak są nietrwałe. Bardzo lekkie owocki brzozy roznosi wiatr nieraz na znaczne odległości. Brzoza jest gatunkiem drzewa, które pierwsze pojawia się na odkrytych przestrzeniach (zrębach, liniach, haliznach) i szybko je opanowuje, tworząc zarośla brzozowe (brzeźniaki); dopiero pod ich osłoną pojawiają się inne gatunki. Brzoza stanowi tu tylko przedplon, który później zostanie wyparty. Wyścig w górę wygrywa tylko na początku; gdy inne drzewa dogonią ją i przerosną, los jej jest wówczas przesądzony.

Drewno jest rozpierzchłonaczyniowe, bez twardzieli, białe z żółtawym lub różowawym odcieniem, mocne, trudno łupliwe i średnio twarde. Ma szerokie zastosowanie jako drewno sklejkowe, do wyrobu mebli oraz wszelkiego rodzaju sprzętu gospodarczego. W wyniku suchej destylacji z drewna brzozy otrzymuje się węgiel, kwas octowy, alkohol metylowy i smołę.

Brzoza brodawkowata swym zasięgiem obejmuje prawie całą Europę, z wyjątkiem Hiszpanii, Grecji i południowego cypla Włoch. Ponadto występuje w części Azji Mniejszej, na Kaukazie i w zachodniej Syberii. Sięga na północ w Norwegii do 69° szerokości geograficznej, jednak nie tak daleko, jak brzoza omszona. W górach brzoza nie dochodzi wysoko, na ogół do 700—800 m; pojedyncze okazy w Tatrach sięgają jednak 1480 m n.p.m., a w Alpach znacznie wyżej, bo do 2000 m n.p.m.

W ogrodach i parkach sadzone są niekiedy formy ogrodowe brzozy brodawkowatej, m.in. forma zwisająca ('Youngii'), stożkowata ('Fastigiata') i strzępolistna ('Dalecarlica').

b/brzoza-brodawkowata.txt · ostatnio zmienione: 2013/09/15 12:39 (edycja zewnętrzna)