Technika prac zrębowych - ścinka i obalanie drzew

Ogólne zasady ścinki drzew, których znajomość jest konieczna do realizacji dalej przedstawionych technik szczegółowych.

1. Nie wolno podchodzić do drzew zawieszonych na linii lub urządzeniu energetycznym. Nie wolno także ścinać i obalać drzew, które mogą sięgnąć linii lub urządzeń energetycznych lub telekomunikacyjnych, bez odpowiedniego nadzoru. Ich ściągnięcie lub ścinka mogą się odbywać tylko pod stałym nadzorem osób uprawnionych przez właściciela (dysponenta) linii lub urządzenia.
2. Promień strefy zagrożenia przy ścince i obalaniu drzew wynosi co najmniej dwie wysokości ścinanych drzew.
3. Na stanowisku roboczym mogą przebywać tylko osoby uprawnione, które powinny znajdować się przy pniu ścinanego drzewa. Drwal musi upewnić się, że w strefie zagrożenia nie znajdują się inne osoby.
4. Ścinkę i obalanie drzew o średnicy w miejscu cięcia większej niż 20 cm należy wykonywać za pomocą pilarki i odpowiedniego sprzętu pomocniczego (dżwigni-obracaka lub tyczki kierunkowej - przy drzewach o średnicy w miejscu cięcia nie przekraczającej potrójnej szerokości prowadnicy pilarki, klinów lub innych urządzeń do rozwierania rzazu - przy drzewach o średnicy w miejscu cięcia większej niż potrójna szerokość prowadnicy pilarki). Ścinkę drzew o średnicy w miejscu cięcia 20 cm i mniejszej można wykonywać: pilarką bez sprzętu pomocniczego, pilarką z uchwytem pionowym, pilarką z urządzeniem tnącym na wysięgniku, narzędziami ręcznymi przy pielęgnacji upraw i w czyszczeniach wczesnych.
5. Należy ustalić rodzaj nabiegów korzeniowych z punku widzenia ich wpływu na zakładany kierunek obalania drzewa. Można usunąć tylko nabiegi przeszkadzające, wykonując jako pierwszy rzaz pionowy.
6. Podstawowe zasady wykonania rzazów przy ścince pilarką:

• rzaz podcinający powinien być wykonany jak najniżej, tak aby wysokość pniaka nie była większa niż 1/4 jego średnicy, zasadniczo na głębokość od 1/4 do 1/3 średnicy pnia w miejscu cięcia, krawędź rzazu powinna być prostopadła do obranego kierunku obalania oraz w miarę możliwości do osi drzewa;
• rzaz podcinający należy rozpocząć od cięcia ukośnego pod kątem co najmniej 45°, następnie wykonać cięcie poziome i prowadzić je do cięcia ukośnego;
• rzaz ścinający musi być założony prostopadle do osi strzały, około 1/10 średnicy pnia powyżej dolnej płaszczyzny rzazu podcinającego, jednak przy drzewach grubych wysokość progu bezpieczeństwa nie powinna przekraczać 1/10 średnicy drzewa w miejscu cięcia, tylko przy obalaniu drzew w górę stoku - próg powinien być wyższy niż 5 cm;
• podczas wykonywania rzazu ścinającego należy zostawić niedociętą część pnia (zawiasę) o szerokości 1/10 średnicy pnia w miejscu cięcia, w przypadku drzew grubych lub podatnych na pękanie zaleca się obustronne skracanie zawiasy na głębokość do 5 cm.

Dopuszczalne jest stosowanie następujących rzazów podcinających:

• podcięcie jednym rzazem poziomym (przy ścinaniu drzew cieńszych),
• podcięcie dwoma rzazami - najczęściej z wybiciem płyty (stosować przy drzewach do III klasy wieku),
• podcięcie klinowe z poziomą dolną płaszczyzną (stosować przy drzewach o średnicy w miejscu cięcia powyżej 20 cm,
• w terenie płaskim i górskim przy obalaniu w górę stoku i po warstwicy),
• podcięcie klinowe z poziomą górną płaszczyzną (stosować w warunkach górskich, przy obalaniu drzew w dół stoku),
• podcięcie rozwarte z górnym i dolnym rzazem ukośnym (stosować w warunkach górskich szczególnie przy obalaniu ,w dół stoku, aby drzewo nie zerwało zawiasy i nie stoczyło się).

Od ścinanego drzewa należy się bezwarunkowo oddalić na odległość nie mniejszą niż 5 m, a przy drzewach do II klasy wieku nie mniejszą niż 1 m, z chwilą rozwierania się płaszczyzn rzazu ścinającego oraz podejrzenia zagrożeń (np. pękanie drzewa).

W trakcie ścinki i obalania typowych drzew pilarką i klinami, należy przestrzegać następujących zasad:

• W trakcie wykonywania rzazów należy stosować klin lub kliny zabezpieczające przed zakleszczeniem się piły. Po prawidłowym uformowaniu zawiasy, do obalenia drzewa należy użyć niezbędnej (zwykle parzystej) liczby klinów. Kliny należy kierować promieniowo do środka pnia.
• Do obalania drzew można używać klinów drewnianych, z tworzyw, miękkich stopów lub żelaznych. Orientacyjne wymiary [mm] przedstawiają się następująco:

• Ścinkę i obalanie drzew o średnicy w miejscu cięcia mniejszej od użytecznej długości prowadnicy należy prowadzić fazami.
• Ścinkę i obalanie drzew o średnicy w miejscu cięcia nie przekraczającej dwóch użytecznych długości prowadnicy należy wykonywać fazami.
• Ścinkę i obalanie drzew o średnicy w miejscu cięcia większej niż dwie użyteczne długości prowadnicy należy wykonywać fazami. Zachować przy tym następujące zasady: rzaz podcinający powinien być dostatecznie rozwarty (aby zmieściła się w nim pilarka); rzaz dordzeniowy (sercowy) wykonać cięciem sztyletowym na poziomie przewidzianym dla rzazu ścinającego, na głębokość taką, aby pierścień pozostający do cięcia nie był szerszy od użytecznej długości prowadnicy pilarki; rzaz ścinający prowadzić wokół drzewa, rozpoczynając od prawej strony i pamiętając o pozostawieniu zawiasy.

Źródło:
Praca zbiorowa „Poradnik użytkowania lasu” Warszawa 2000
Laurow Z. „Pozyskiwanie drewna” Warszawa 1999